Neofobia żywieniowa u dzieci – jak zachęcić dziecko do próbowania nowych pokarmów?

Kiedy dziecko nie chce jeść lub pojawia się u niego neofobia żywieniowa, zatroskani rodzice zwykle szukają sposobów na przemycenie do jego diety kolejnych wartościowych produktów. To zadanie może być bardzo trudne – wybiórczość pokarmowa nie mija z dnia na dzień, a przecież maluch codziennie potrzebuje wielu składników odżywczych ważnych dla jego zdrowia i prawidłowego rozwoju. Jak pomóc dziecku w zaakceptowaniu nowych smaków? Jak przekonać niejadka do spróbowania zdrowych obiadków HiPP oraz nieznanych mu składników? Sprawdź, co zrobić, gdy dziecko nie chce jeść i poznaj nasze sposoby na niejadka.

Kiedy dziecko nie chce jeść lub pojawia się u niego neofobia żywieniowa, zatroskani rodzice zwykle szukają sposobów na przemycenie do jego diety kolejnych wartościowych produktów. To zadanie może być bardzo trudne – wybiórczość pokarmowa nie mija z dnia na dzień, a przecież maluch codziennie potrzebuje wielu składników odżywczych ważnych dla jego zdrowia i prawidłowego rozwoju. Jak pomóc dziecku w zaakceptowaniu nowych smaków? Jak przekonać niejadka do spróbowania zdrowych obiadków HiPP oraz nieznanych mu składników? Sprawdź, co zrobić, gdy dziecko nie chce jeść i poznaj nasze sposoby na niejadka.

Co to jest neofobia żywieniowa i jak się objawia?

Neofobia żywieniowa to niechęć lub lęk dziecka przed próbowaniem nowych, nieznanych mu produktów, pokarmów lub całych dań. Może ona dotyczyć jedzenia, którego dziecko nigdy dotąd nie widziało, ale też znanych już składników, które zostały podane w całkiem nowej formie (np. zupa jarzynowa z kawałkami warzyw zamiast znanej już jarzynowej zupy-krem).

Neofobia nie ma ścisłych kryteriów diagnostycznych, ale najczęściej rozpoznaje się ją, gdy:

  • maluch prezentuje lęk, niechęć, a w konsekwencji unika jedzenia nowych produktów

  • taki lęk pojawia się ok. 2 roku życia

  • dziecko nie chce nawet spróbować nowych lub wyglądających na nowe pokarmów

  • maluch akceptuje produkt w znanej formie, np. puree i odmawia zjedzenia go w innej formie, np. w kawałkach lub w zupie

  • dziecko może jednocześnie zjadać duże ilości znanych i akceptowanych produktów oraz odmawiać próbowania nowości i to nawet wtedy, gdy jest głodne.

Niejadek, neofobia, wybiórczość pokarmowa - jak odróżnić?

Określenia „niejadek” i „dziecko neofobiczne” niekiedy stosowane są zamiennie, zwłaszcza w potocznej mowie. W podobnym kontekście spotykamy się też z wybiórczością pokarmową, którą rodzice mogą określać niemal każdą odmowę zjedzenia przez dziecko dania lub produktu. Aby nieco rozjaśnić sytuację postaramy się nakreślić, czym charakteryzują się wszystkie te zjawiska.

Niejadek” jest pojęciem bardzo szerokim, które nie ma ścisłej definicji. Używa się go powszechnie zarówno w odniesieniu do dzieci, które jedzą bardzo mało, unikają pewnych grup produktów (np. warzyw), zamiast pełnowartościowych posiłków wolą słodycze i fast foody, wybrzydzają i grymaszą przy jedzeniu. Krótko mówiąc: pod ten termin można „podciągnąć” niemal każdą nieprawidłowość związaną z jedzeniem i występującą u dziecka.

Wybiórczością pokarmową u dzieci nazywany szerszą grup zaburzeń jedzenia, do których należy m.in. neofobia żywieniowa. W przypadku wybiórczego jedzenia dziecko może odmawiać posiłku z różnych przyczyn, np. nielubianej konsystencji, nieodpowiedniego koloru, złych doświadczeń z jedzeniem danego typu produktów lub różnic w wyglądzie opakowania.

Charakterystyczny dla neofobii jest natomiast lęk przed nowymi, wyglądającymi na nowe lub dawno niejedzonymi produktami, a w konsekwencji niechęć do ich spróbowania. Neofobia pojawia się i ustępuje w określonych ramach czasowych (o czym opowiemy później).

Przyczyny neofobii żywieniowej u dzieci

Przypuszcza się, że neofobia żywieniowa jest rodzajem naturalnej ochrony dziecka przed spożyciem potencjalnie szkodliwego pokarmu. Maluchy odruchowo unikają jedzenia nowych produktów, z góry uznając je za niebezpieczne i mogące doprowadzić np. do zatrucia pokarmowego. Chętnie jedzą za to znane pokarmy, które już wcześniej wypróbowały i „przetestowały” pod kątem szkodliwości.

Nie u każdego dziecka neofobia ma takie same nasilenie – niektóre maluchy nie przejawiają jej w ogóle albo wykazują ją tylko w bardzo niskim stopniu, podczas gdy inne dzieci przez długi czas odmawiają jedzenia każdego nowego produktu, co niesamowicie utrudnia zbilansowanie ich diety. Dlaczego tak się dzieje?

Występowanie (lub nie) i nasilenie neofobii żywieniowej w aż 70-78% zależy od czynników genetycznych. U jej podłoża leży lęk, który również ma podłoże genetyczne i może być dziedziczony po rodzicach. Jeśli mama miała wysoki poziom neofobii, to istnieje spore prawdopodobieństwo, że podobnie będzie u jej dzieci (zwłaszcza u córek).

Pozostałe czynniki, które mogą być przyczynami neofobii u dzieci to:

  • preferencje żywieniowe (akceptowanie tylko produktów o określonym smaku, np. słodkim)

  • uboga dieta kobiety w ciąży i w trakcie karmienia piersią

  • choroby i zaburzenia występujące u dziecka (dolegliwości żołądkowe, alergie i nietolerancje, zaburzenia ze spektrum autyzmu)

  • monotonna dieta rodziców, rodzeństwa (dorośli nie podają dziecku produktów, których nie lubią, dziecko widzi, że rodzice jedzą stale te same produkty i naśladuje ich)

  • zbyt późne wprowadzanie nowych smaków do diety dziecka

  • szybka rezygnacja z proponowania produktów dla dzieci, których maluch nie chce jeść

  • temperament dziecka (nieśmiałość, niestabilność emocjonalna).

Warto jednak podkreślić, że neofobia żywieniowa może wystąpić też u dzieci, które miały prawidłowo rozszerzaną dietę, dlatego absolutnie nie należy z góry obwiniać rodziców za pojawiające się u dziecka problemy.

Sprawdź, jak rozszerzać dietę niemowlaka i kiedy zacząć wprowadzać stałe posiłki

Neofobia żywieniowa - czy moje dziecko z tego wyrośnie?

Neofobia pojawia się najczęściej w okolicach 2.-3. roku życia i może trwać nawet do 6. urodzin. Jak wykazano w badaniach, najniższy poziom neofobii prezentują maluchy do 2. roku życia. Następnie poziom ten gwałtownie rośnie, aż do 4. roku życia, kiedy to zaczyna stopniowo opadać. Z tego względu, neofobia uznawana jest przez ekspertów za stan przejściowy, który towarzyszy konkretnemu etapowi rozwoju dziecka. Nie należy jej jednak bagatelizować, bo może mieć negatywne skutki dla zdrowia i rozwoju malucha.

Dzieci z neofobią nie wymagają leczenia. Zamiast podawania leków, konieczne jest jednak wdrożenie pewnych działań, które pomogą maluchowi w zaakceptowaniu przynajmniej części nowych produktów, z których da się skomponować zbilansowaną dietę. Wiele z nich rodzice mogą (a nawet powinni) podjąć nawet na własną rękę i bez konsultacji ze specjalistą - wszystkie te sposoby są bezpieczne dla dziecka i na pewno mu nie zaszkodzą, a oczekiwanie na termin konsultacji z lekarzem lub terapeutą może być dość długie.

Żywienie dzieci w pierwszym roku życia a profilaktyka neofobii

Działania mające na celu uniknięcie neofobii lub zmniejszenie jej nasilenia można podjąć już w pierwszych dniach życia maluszka, decydując się na karmienie go piersią. Niemowlęta karmione piersią mają możliwość poznawania nowych smaków – smak pokarmu mamy zmienia się pod wpływem produktów, które trafiają na jej talerz. Dlatego jeszcze zanim maluch zje swój pierwszy stały posiłek, przyzwyczaja się do różnic w smaku mleka, co może pomóc mu w akceptacji smaków nowych produktów w późniejszym życiu.

Kolejnym ważnym momentem, kiedy dziecko uczy się akceptacji nowych, różnorodnych smaków jest rozszerzanie diety. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, które są dobrą profilaktyką neofobii żywieniowej u dzieci:

  • rozpocznij rozszerzanie diety nie później niż w 26. tygodniu życia malucha

  • warzywa (zwłaszcza zielone) wprowadzaj ok. 2 tygodnie przed owocami – ich smak jest trudniejszy w akceptacji niż owocowa słodycz

  • nie zmuszaj dziecka do jedzenia i reaguj na prezentowane przez nie objawy sytości – Ty decydujesz, co i kiedy zje maluch, a on decyduje, ile pokarmu zje na dany posiłek

  • nie nagradzaj ani nie karaj dziecka jedzeniem

  • utrzymuj miłą atmosferę podczas posiłku

  • podawaj pokarmy o konsystencji dopasowanej do wieku malucha i nie zwlekaj zbyt długo z wprowadzaniem posiłków z grudkami, cząstkami oraz kawałków do samodzielnego trzymania w rączce i jedzenia – można to robić już w okolicach 8. miesiąca życia

  • nowe produkty wprowadzaj stopniowo, dbając jednoczenie o jak największą różnorodność diety dziecka pozwalaj dziecku na jedzenie paluszkami i dotykanie pożywienia – pozwala to poznać nowy produkt w inny sposób, niż poprzez włożenie go do buzi, stopniowo się z nim oswoić i łatwiej go zaakceptować.

Wspomniana różnorodność diety i dbałość o jak największe urozmaicenie posiłków niemowlaka jest bardzo ważna – to w okresie pierwszych 2 lat życia kształtują się późniejsze preferencje pokarmowe. Gotowe słoiczki dla niemowląt HiPP mogą wspierać Cię w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych. Bogata oferta dań, zupek, deserków, kaszek i owoców w słoiczkach sprawia, że możesz zapoznawać swoje dziecko z coraz to nowymi składnikami, daniami i połączeniami smaków, a dobrze widoczne i czytelne oznaczenia wiekowe na opakowaniach pomagają dobrać rodzaj i konsystencję dania do wieku malucha.

Zapas słoiczków HiPP warto mieć zawsze pod ręką lub w kuchennej szafce – przygotujesz je do podania dziecku w mgnieniu oka, dlatego jeśli 7-miesięczniak akurat nie będzie miał ochoty np. na Risotto z brokułami i królikiem, to będziesz w stanie w kilka chwil zaproponować mu Kuskus z warzywami i kurczakiem BIOl lub Ziemniaki z buraczkami, jabłkiem i delikatną wołowiną BIO.

Sprawdź, jak jeszcze możesz wspierać kształtowanie się zdrowych nawyków żywieniowych u swojego dziecka

Moje dziecko nie chce jeść nowych pokarmów - co robić?

Jeśli chcesz pomóc swojemu dziecku, które ma problem z zaakceptowaniem nowych produktów na swoim talerzu, będziesz musiał uzbroić się w sporo cierpliwości. Oswojenie się z nieznanym składnikiem może zająć sporo czasu i wymagać nawet 10, 15, a czasem jeszcze więcej prób. W tym przypadku konsekwencja i regularne proponowanie niechcianych produktów np. co 2-3 dni mogą okazać się kluczem do sukcesu.

Proponując dziecku nowości, skorzystaj z kilku rad, które być może pomogą mu w zaakceptowaniu nowego smaku:

  • podawaj posiłki w niewielkich ilościach i o stałych porach

  • mieszaj nowości ze znanymi i lubianymi daniami (np. dodawaj do zupy, sosu, musu, musli)

  • postaw talerz z jedzeniem w zasięgu dziecka, ale nie zachęcaj go do spróbowania

  • podtrzymuj pozytywną atmosferę w trakcie posiłku

  • dawaj możliwość samodzielnego jedzenia (rączkami, sztućcami)

  • zmieniaj konsystencje dań lub produktów – jeśli maluch np. nie chce zjeść porzeczek, zrób z nich gładki mus lub rozgnieć widelcem

  • nagradzaj dziecko za spróbowanie nowego produktu np. wspólną zabawą lub pochwałą, a jednocześnie unikaj nagradzania słodyczami

  • dawaj dobry przykład jedząc to samo co dziecko, o tej samej konsystencji.

Dania dla dzieci z neofobią pokarmową - postaw na różnorodność

Podejmowanie prób przekonania dziecka do zjedzenia konkretnego produktu niewątpliwie jest bardzo ważne, jednak nie warto skupiać się tylko na tym jednym zadaniu. Dobre efekty może przynieść też danie dziecku „wolnej ręki” podczas wyboru dania, na które akurat ma ochotę. Możesz podać na stół kilka produktów na oddzielnych półmiskach do samodzielnego nakładania, np. mięso, ziemniaki, ugotowany makaron, sos w sosjerce, tarty żółty ser i siekany koperek do posypania, z których maluch stworzy własną kompozycję.

Pamiętaj, że nie musisz przekonywać neofobika do zaakceptowania wszystkich produktów spożywczych. Niekiedy już z kilkudziesięciu składników, które dziecko jest w stanie zaakceptować i zjeść, można skomponować świetnie zbilansowany jadłospis dla rocznego dziecka. W przypadku maluchów z neofobią żywieniową warto skupić się na tym, by dieta dostarczała wszystkich wartościowych składników odżywczych, których potrzebują na aktualnym etapie rozwoju. Można też przed podaniem dania pytać dziecko, które z gotowych dań w słoiczkach HiPP masz podgrzać mu na obiadek: jarzynki z kurczakiem i kluseczkami czy spaghetti z pomidorami i mozzarellą?

Te proste sposoby sprawiają, że dzieci, które mają obawy przed próbowaniem nowości, stwierdzoną wybiórczość pokarmową albo po prostu akurat nie chcą zjeść zaproponowanego przez Ciebie dania, otrzymają prawidłowo skomponowany i pełnowartościowy posiłek, który w dodatku same wybrały. Samodzielne podejmowanie decyzji i szukanie akceptowalnych połączeń smakowych to dobra droga, by dziecko znalazło swoje ulubione danie lub kilka dań, których konsystencja, smak i zapach będą dla niego w pełni akceptowalne. Taki zbilansowany posiłek maluch może jeść nawet codziennie (chciałoby się powiedzieć: aż do znudzenia), jeśli tylko będzie miał na to ochotę.

Słoiczki HiPP - pozwól dziecku znaleźć jego ulubione danie

Z myślą o szczególnych potrzebach żywieniowych dzieci po 1. roku życia, powstały smakowite dania, zupki oraz przekąski HiPP, które są doskonałym elementem zdrowej i odpowiednio zbilansowanej diety.

Przezroczyste opakowanie (słoiczek lub miseczka) sprawia, że maluch jest w stanie od razu zobaczyć wygląd, kolor i konsystencję posiłku, co pomaga mu w dokonaniu wyboru i podjęciu decyzji, co zje, a czego nie. Dziecko zyskuje też pewność, że za każdym razem dostanie znany mu już posiłek, w którym będą tylko akceptowane przez nie składniki.

Maluchy po 1. roku życia i ich rodzice mogą wybierać spośród:

  • zupek w słoiczkach – Zupki pomidorowej z ryżem i indykiem HiPP BIO oraz Zupki jarzynowej z ziemniaczkami HiPP BIO

  • dań HiPP w słoiczkach – Spaghetti bolognese HiPP BIO oraz Makaronu z łososiem, marchewką i brokułami HiPP

  • dań w miseczkach – Kluseczek z dzikim łososiem w sosie ziołowo-śmietanowym HiPP, Warzyw z ogrodu z indykiem i aromatycznym rozmarynem HiPP BIO oraz Paelli z kolorowymi warzywami i kurczakiem HiPP BIO.

Taka różnorodność smaków i połączeń sprawia, że każde dziecko znajdzie w ofercie HiPP swoje ulubione danie, które przypadnie mu do gustu, a jednocześnie będzie stanowiło pełnowartościowy, zbilansowany posiłek.

Poznaj wszystkie dania i zupki HiPP dla dzieci po 1. roku życia

Źródła:
    1. Kozioł-Kozakowska, B. Piórecka, Neofobia żywieniowa - jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne, www.researchgate.net/publication/269518641_Neofobia_zywieniowa_jej_uwarunkowania_i_konsekwencje_zdrowotne
    2. H. Szajewska i inni, Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, ptghizd.pl/cm/uploads/2021/04/smp_01_2021_zasady_zywienia_zdrowych_niemowlat.pdf
    3. Ziółkowska, Zaburzenie polegające na ograniczaniu/unikaniu przyjmowania pokarmów – rozważania w świetle wyników badań, www.researchgate.net/publication/318063799_Zaburzenie_polegajace_na_ograniczaniuunikaniu_przyjmowania_pokarmow_-_rozwazania_w_swietle_wynikow_badan
    4. Jabłonowska-Lietz, Neofobia żywieniowa – zaburzenie czy etap w rozwoju dziecka?, ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/neofobia-zywieniowa-zaburzenie-czy-etap-w-rozwoju-dziecka/
    5. P. Mika, M. Matuszczyk, Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych u niemowląt i małych dzieci, www.standardy.pl/artykuly/id/1301