Alergia pokarmowa u dzieci - przyczyny i objawy

Alergia pokarmowa może objawiać się wysypką, swędzeniem skóry, kichaniem, katarem, bólem brzucha bądź biegunką. Jest wiele objawów, które mogą wskazywać na wystąpienie alergii u maluszka. Czym jest alergia pokarmowa u dziecka i jakie są jej przyczyny? Jak pomóc niemowlakowi, u którego pojawiają się pierwsze objawy alergii pokarmowej?


Czym jest alergia pokarmowa?
Jaka jest różnica pomiędzy alergią a nietolerancją pokarmową?
Nietolerancja pokarmowa objawy
Przyczyny i czynniki ryzyka alergii pokarmowej
Co uczula dzieci najczęściej? – alergeny pokarmowe
Objawy alergii pokarmowej u dzieci
Jak zdiagnozować alergię pokarmową u dzieci?
Jak leczyć alergię pokarmową?

Czym jest alergia pokarmowa?

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja ze strony układu odpornościowego. Pojawia się w krótkim czasie po zjedzeniu określonego produktu, a wywołana jest przez alergeny pokarmowe, które wnikają do organizmu wraz z jedzeniem. Objawy alergii mogą wystąpić już po kilku sekundach lub minutach od zetknięcia się z niepożądanym składnikiem. Mogą także pojawić się nieco później. Alergie pokarmowe najczęściej powodują u dzieci wysypkę i swędzenie skóry, ale mogą też objawiać się bólami brzucha czy biegunką. Nie należy ich lekceważyć – w najcięższych przypadkach mogą skończyć się nawet wstrząsem anafilaktycznym.


Alergie pokarmowe można podzielić na:

  • zależne od IgE (jeden z pięciu rodzajów przeciwciał – immunoglobulin) – objawy tej alergii pojawiają się bardzo szybko, najczęściej do dwóch godzin po spożyciu uczulającego pokarmu; pojawiają się na skórze lub powodują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, mogą także dotyczyć układu oddechowego i układu krążenia;
  • niezależne od IgE – objawy takich alergii ujawniają się znacznie później (po kilku godzinach, a nawet dniach) i wpływają na układ pokarmowy (np. powodując zapalenia jelit);
  • mieszane – mechanizm, który jest zależny i niezależny od przeciwciał IgE; jednym z przykładów może być atopowe zapalenie skóry, czyli AZS lub eozynofilowe zapalenie przewodu pokarmowego.

Jaka jest różnica pomiędzy alergią a nietolerancją pokarmową?

Nietolerancja pokarmowa i alergia pokarmowa to podobne terminy, które bardzo często są ze sobą mylone. Na czym w takim razie polega różnica? Nietolerancja pokarmowa to nadwrażliwość organizmu na określony składnik albo rodzaj żywności, która nie ma nic wspólnego z układem odpornościowym. Czynniki, które ją powodują, są najczęściej dobrze tolerowane przez innych. W przypadku alergii pokarmowej przyczyna tkwi w układzie odpornościowym i jego reakcji obronnej na określone substancje. Nietolerancja pokarmowa wywoływana jest przez inne mechanizmy.


Jeśli po spożyciu określonych pokarmów zauważasz u swojego maluszka niepokojące objawy skórne, ból brzuszka czy biegunkę – zgłoś się do pediatry lub alergologa. Tylko specjalista będzie w stanie postawić właściwą diagnozę, czy to alergia czy nietolerancja pokarmowa.

Nietolerancja pokarmowa objawy

Objawy nietolerancji pokarmowej mogą być różne i często nie wskazują jasno na konkretny problem. Najczęściej spotykanymi zarówno u dzieci, jak i dorosłych nietolerancjami pokarmowymi i ich objawami są:

  • nietolerancja laktozy powodująca wzdęcia, biegunkę, ból brzucha i nudności;
  • nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS) – skutkująca bólami brzucha, głowy, mięśni oraz stawów, przewlekłym zmęczeniem, biegunką, zaparciami, a także zaburzeniami zachowania;
  • nietolerancja na produkty o wysokim udziale FODMAP (w tym fruktoza, laktoza, oligosacharydy i poliole) – objawia się biegunką, wzdęciami, bólem brzucha oraz uczuciem przelewania się;
  • nietolerancja histaminy – powoduje wymioty, nudności, biegunkę i ból brzucha, świąd skóry, wysypkę oraz zaczerwienienie twarzy i tułowia, przewlekły katar, migreny oraz bóle głowy.

Jak widać podobne objawy mogą wynikać z różnych przyczyn. Podstawą do rozpoczęcia działań mających na celu zniwelowanie niepokojących objawów jest konsultacja ze specjalistą oraz niejednokrotnie także teksty. Tylko w ten sposób można znaleźć przyczynę i pomóc maluszkowi, podając właściwe leki bądź jedynie eliminując z jego diety uczulające pokarmy.

Przyczyny i czynniki ryzyka alergii pokarmowej

Alergia pokarmowa u dzieci może być spowodowana różnymi przyczynami i czynnikami ryzyka. Bardzo często mają one podłoże genetyczne. Jeśli osoba z najbliższej rodziny jest alergikiem, to istnieje duża szansa wystąpienia alergii pokarmowej u niemowląt i dzieci. Do innych czynników ryzyka należą także:

  • ciężkie AZS w pierwszych 3 miesiącach życia niemowlęcia,
  • astma (współistniejąca z alergią pokarmową sprawia, że objawy są znacznie cięższe),
  • reakcje na alergeny takie, jak pyłki roślin lub sierść zwierząt,
  • wiek dziecka (alergie pokarmowe u dzieci pojawiają się najczęściej na pierwszym etapie życia, wraz z wiekiem ryzyko ich wystąpienia maleje).

Można wskazać też szereg czynników aktywujących lub nasilających objawy, czyli modyfikujących przebieg alergii. Wśród nich znajdują się:

  • infekcje,
  • wysiłek fizyczny,
  • choroby współistniejące,
  • zaburzenia flory bakteryjnej w obszarze jelit.

Co uczula dzieci najczęściej – alergeny pokarmowe

Co najczęściej uczula dzieci? Białka mleka krowiego, jaja, pszenica, a także różnego rodzaju orzechy, przyprawy i substancje dodawane do pokarmów.
Główne alergeny pokarmowe, które wywołują alergię u dzieci:

  • zboża, które zawierają gluten (pszenica, żyto, orkisz, jęczmień, owies) oraz produkty pochodne,
  • jaja i mleko,
  • orzechy włoskie, laskowe, makadamia, pekan i brazylijskie oraz migdały, pistacje, nerkowce i orzeszki ziemne,
  • soja,
  • ryby, skorupiaki i mięczaki,
  • gorczyca, sezam oraz łubin,
  • seler,
  • dwutlenek siarki, siarczyny.

Wg Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) na opakowaniach z żywnością powinny znajdować się informacje dotyczące obecności 14 najczęściej występujących alergenów. Objawy alergii pokarmowej u dzieci mogą wystąpić nawet wtedy, gdy w produkcie znajdują się ich śladowe ilości. Warto szukać oznaczeń na etykietach, aby uniknąć przykrych niespodzianek.
Dowiedz się więcej o oznaczeniu alergenów i ilości śladowych

Objawy alergii pokarmowej u dzieci

Pojedyncze krostki, zaczerwienienia lub niewielkie zmiany nie muszą oznaczać poważnego problemu. Należy jednak obserwować niepokojące sygnały i reakcje po spożyciu nowych produktów. Alergia pokarmowa u niemowlaka i dziecka może objawiać się na wiele sposobów oraz dotyczyć różnych obszarów jej występowania – najczęściej w obrębie skóry oraz układu pokarmowego i oddechowego. Objawy alergii pokarmowej mogą ujawnić się natychmiast po zjedzeniu określonego pokarmu lub dopiero po kilku godzinach albo dniach (mechanizm opóźniony).


Alergia pokarmowau niemowląt objawy skórne oraz związane z układem pokarmowym:

  • wystąpienie lub znaczne zaostrzenie AZS,
  • refluks, ulewanie i zwracanie pokarmu, kolka, zapalenie jelita grubego lub odbytnicy,
  • biegunka, wymioty i zaparcia.


Alergia pokarmowa u dzieci objawy skórne, oddechowe i powiązane z układem pokarmowym:

  • pokrzywka, świąd, wysypka pokarmowa u dziecka, rumień i zaczerwienienie skóry,
  • wydzielina z nosa, kichanie, kaszel, trudności w oddychaniu, świszczący oddech,
  • obrzęk języka lub ust,
  • nudności, biegunka, zaparcia, wymioty, wzdęcia i ból brzucha.

Trzeba również pamiętać, że alergia pokarmowa może wywołać wstrząs anafilaktyczny, czyli nagłą, szybko postępującą oraz zagrażającą życiu reakcję. Kontakt z alergenem powoduje uwolnienie szeregu substancji chemicznych, które silnie działają na organizm dziecka. Najczęściej pojawia się nasilone zaczerwienienie i swędzenie skóry, obrzęk w obrębie twarzy, trudności z oddychaniem, a nawet utrata przytomności. W takiej sytuacji należy niezwłocznie skontaktować się z pogotowiem ratunkowym.

Jak zdiagnozować alergię pokarmową u dzieci?

Objawy alergii pokarmowej u niemowlaka i dziecka mogą być niejednoznaczne, dlatego warto skonsultować się ze specjalistą. Diagnostykę rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu z pediatrą lub internistą, który w razie potrzeby skieruje malucha do alergologa. Pomocny może okazać się dzienniczek spożycia pokarmów. Zapisuje się w nim takie informacje, jak godziny podania i skład posiłków, objawy oraz czas reakcji.


Kolejnym krokiem jest wykonanie testów alergicznych i badania z krwi, które pomaga ustalić obecność przeciwciał określonych produktów spożywczych. Zaleca się również stosowanie diety eliminacyjnej, wykluczającej podejrzane pokarmy. W niektórych przypadkach przeprowadza się także próbę prowokacji, która wykonywana jest w placówce medycznej pod czujnym okiem specjalistów.

Jak leczyć alergię pokarmową?

Leczenie alergii pokarmowej polega przede wszystkim na wyeliminowaniu z diety szkodliwych pokarmów. Zdarza się, że z wiekiem dzieci mogą rozwinąć tolerancję na produkty uczulające, które poddane są obróbce termicznej. Jeśli wykluczenie alergenów pokarmowych nie przynosi spodziewanego efektu, stosuje się dodatkowo środki farmakologiczne. Innym sposobem leczenia alergii jest odczulanie, dzięki któremu system immunologiczny może przestać reagować na alergeny.


Jak zapobiegać alergiom pokarmowym u dzieci? Ważne, aby od pierwszych dni życia wspierać ich system odpornościowy. Do 6. miesiącach życia najlepiej karmić maluszka piersią, a rozszerzanie diety zacząć po ukończeniu 4.-6. miesiąca. Zarówno u dzieci zdrowych, jak i tych podatnych na alergie, należy wprowadzać kolejne składniki stopniowo, aby rozpoznać dobrze tolerowane produkty. Jeśli u niemowlęcia istnieje ryzyko wystąpienia alergii pokarmowych, najlepiej dać mu nieco więcej czasu na przyzwyczajenie się do nowych produktów.