Pleśniawki i afty u noworodka i niemowląt – przyczyny i objawy
Afty i pleśniawki u dzieci w 1. roku życia są nieprzyjemnymi i bolesnymi przypadłościami, które pojawiają się dość często i potrafią skutecznie uprzykrzyć życie najmłodszym oraz ich rodzicom. Sprawdź, jak wygląda afta, a jak pleśniawka u niemowlaka, oraz poznaj skuteczne sposoby na leczenie tych dolegliwości jamy ustnej maluszka.
Nalot od mleka a pleśniawki u noworodka – jak odróżnić?
Skąd się biorą pleśniawki u noworodków i niemowląt?
Pleśniawki u niemowlaka – leczenie
Afty u dzieci – przyczyny i objawy
Afty a pleśniawki u dzieci – różnice
Co na afty u niemowląt?
Jak zapobiegać pleśniawkom i aftom u dzieci?
Jak powinna wyglądać odpowiednia higiena jamy ustnej noworodków i niemowląt?
Pleśniawki – czym są i jak się objawiają?
Pleśniawki u niemowląt są objawem infekcji grzybiczej jamy ustnej. Mogą się one pojawić już niedługo po porodzie, w 1. tygodniu życia, lecz najczęściej obserwuje się je dopiero w 2. tygodniu. W znacznej większości, bo aż w 40-80 proc. przypadków, odpowiada za nie drożdżak Candida albcians.
Maluszek może zarazić się drożdżakami od dorosłych, np. w trakcie porodu naturalnego, ssania zainfekowanej piersi mamy, oblizywania przez rodzica smoczka dziecka, całowania w usta lub w przypadku niedostatecznej higieny dłoni opiekunów przed kontaktem z niemowlakiem.
Pleśniawki u dziecka objawiają się białym nalotem przypominającym zsiadłe mleko lub grudkowaty serek, który pojawia się w różnych miejscach w buzi, np. na języku, wargach, wewnętrznej stronie policzków, dziąsłach oraz na podniebieniu. Pleśniawki u noworodka mogą występować punktowo, ale też zlewać się w większą całość, która zajmie sporą powierzchnię jamy ustnej dziecka.
Opisane dolegliwości są dla maluszka bolesne, a nasilenie tego bólu zależy głównie od stopnia rozprzestrzenienia się infekcji oraz indywidualnej tolerancji każdego niemowlaka. Towarzyszą im też inne objawy:
brak apetytu,
marudzenie podczas jedzenia,
zbyt niskie tempo przybierania na wadze.
U dziecka, które jest ogólnie zdrowe, pleśniawki zwykle ustępują bez leczenia albo po zastosowaniu miejscowych leków z antybiotykiem (do smarowania zainfekowanych miejsc). Nieco inaczej wygląda sytuacja u wcześniaków, noworodków urodzonych z bardzo niska wagą i cierpiących na niedobory odporności – dla nich infekcja drożdżakami może skończyć się nawet sepsą i śmiercią, dlatego wszystkie maluszki z wymienionych grup ryzyka powinny być pod opieką lekarza.
Nalot od mleka a pleśniawki u noworodka – jak odróżnić?
Niekiedy rodzice, ale też lekarze, mogą mieć trudności z odróżnieniem pleśniawek od białego nalotu, który pozostaje na języku dziecka po zjedzeniu mlecznego posiłku. Na pierwszy rzut oka wczesne stadium pleśniawek może być łudząco podobne do nalotu z mleka, jednak istnieje prosty sposób, by je od siebie odróżnić. Wystarczy spróbować usunąć nalot, przecierając delikatnie język maluszka pieluszką tetrową lub jałowym gazikiem. Nalot z mleka schodzi bez większego problemu, a pod nim widzimy zdrową, bladoróżową powierzchnię języka. Pleśniawki u niemowlaka mogą być albo niemożliwe do usunięcia albo po przetarciu odsłonić mocno zaczerwienioną śluzówkę, która niekiedy zaczyna krwawić – wtedy nie mamy już wątpliwości.
Jeśli okaże się, że podejrzana zmiana jest nalotem z mleka, nie ma powodów do obaw. Taki nalot jest zupełnie normalny u noworodków i niemowląt, których ślinianki produkują jeszcze zbyt małą ilość śliny, by mogła ona dokładniej „opłukać” język malucha w krótkim czasie po karmieniu.
Skąd się biorą pleśniawki u noworodków i niemowląt?
Najczęstszymi przyczynami pleśniawek u noworodków i niemowląt są:
niezachowanie przez rodziców odpowiedniej higieny smoczków, gryzaków oraz butelek (brak wyparzania, nieprawidłowe mycie),
grzybica sutków lub grzybicze zapalenie piersi mamy (u dzieci karmionych naturalnie),
leczenie antybiotykami lub sterydami,
niedokrwistość (anemia),
zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych w przewodzie pokarmowym,
nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu odpornościowego.
Do zakażenia grzybiczego może dojść też przy porodzie drogami natury. Dzieje się tak wtedy, gdy w drogach rodnych mamy znajdują się grzyby z gatunku Candida.
Pleśniawki u niemowlaka – leczenie
Rodzice często zastanawiają się, co stosować na pleśniawki u niemowlaka. Leczenie pleśniawek u niemowląt jest stosunkowo proste, lecz może być długotrwałe – terapia trwa nawet kilkanaście dni, a mimo to choroba może nawracać.
U w pełni zdrowych maluszków infekcja często ustępuje sama. Jeśli niemowlę ma tylko niewielkie zmiany, które nie mają wpływu na jego samopoczucie, apetyt oraz nie są bolesne, można zaczekać z wizytą u lekarza i obserwować dziecko. Doraźnie warto też stosować domowe sposoby, które łagodzą dolegliwości:
przykładanie lodu lub chłodnego kompresu (owiniętego w pieluszkę) w miejscu pojawienia się pleśniawek,
zwilżanie zmian roztworem 1:1 wody i wody utlenionej.
Jeśli jednak pleśniawki zajmują sporą część buzi, powodują ból, maluch jest marudny i nie chce jeść, należy udać się na wizytę do pediatry, który przepisze lek na receptę. Taką cięższą postać pleśniawek zawsze powinno się leczyć – niechęć do jedzenia i spożywanie przez dziecko zbyt małej ilości pokarmu w krótkim czasie prowadzi do spadku wagi i odwodnienia, które są bardzo niebezpieczne dla najmłodszych niemowląt.
Najczęściej lekarz zaleca pędzlowanie jamy ustnej (czyli dokładne wcieranie, by lek dotarł w głębsze warstwy śluzówki) specjalną zawiesiną z antybiotykiem.
Afty u dzieci – przyczyny i objawy
Afty u dzieci opisuje się jako małe, lecz dość bolesne nadżerki i owrzodzenia, które pojawiają się w jamie ustnej. Mogą być zlokalizowane na wewnętrznej stronie policzków, wargach, podniebieniu oraz na języku lub pod nim. Mają formę niewielkich, płytkich ranek o owalnym lub nieregularnym kształcie. Charakterystyczny dla aft jest białawy lub szarożółty nalot na środku otoczony przez mocno zaczerwienioną śluzówkę jamy ustnej.
Do przyczyn powstawania aft u noworodków i niemowląt zaliczamy:
uszkodzenia śluzówki np. w trakcie ząbkowania, szczotkowania zębów,
choroby wirusowe i bakteryjne (jako jeden z objawów),
refluks,
celiakię,
spadek odporności (np. po infekcji),
dietę ze zbyt małą ilością witamin i minerałów.
U noworodków i najmłodszych niemowląt szarawe afty często znajdują się w tylnej części podniebienia (tzw. afty Bednara), występują tam symetrycznie i są zlokalizowane bliżej środka. Taki typ aft spowodowany jest zwykle urazem powstałym w buzi podczas ssania smoczka lub kciuka przez maluszka.
Afty są dla dzieci znacznie bardziej bolesne niż pleśniawki. Mogą one występować pojedynczo lub w większych grupach, co dodatkowo potęguje ból. Najczęściej ustępują samoistnie po kilku, maksymalnie kilkunastu dniach, choć czasem konieczne jest łagodzenie towarzyszących im dolegliwości bólowych za pomocą leków.
Ze względu na przyczynę powstania afty nie są zaraźliwe i nie można ich przenieść na dziecko tak, jak ma to miejsce w przypadku pleśniawek. Mają jednak skłonność do nawracania, dlatego warto bacznie obserwować niemowlę po zagojeniu się zmian.
Afty a pleśniawki u dzieci – różnice
Afty i pleśniawki u niemowlaka mogą na pierwszy rzut oka wyglądać niemal identycznie. Różnice pomiędzy nimi najłatwiej zauważyć na początkowym etapie, tuż po powstaniu. Afta ma formę małej, zaczerwienionej ranki, która dopiero po 2-3 dniach pokrywa się białawym nalotem, podczas gdy pleśniawka od samego początku pokryta jest białym „kożuszkiem”. Jeśli jednak przegapimy to pierwsze stadium rozwoju, również możemy poradzić sobie z odróżnieniem obu przypadłości.
W późniejszym okresie podstawową różnicą pomiędzy aftami i pleśniawkami jest ich wygląd. Afta otoczona jest charakterystyczną, mocno zaczerwienioną śluzówką, która może być nawet lekko opuchnięta. Pleśniawka natomiast jest białą plamką bez żadnej otoczki, a zaczerwienienie zauważymy dopiero wtedy, kiedy uda nam się zetrzeć biały nalot.
Co na afty u niemowląt?
Afty u niemowląt najczęściej powstają w wyniku mechanicznego uszkodzenia śluzówki jamy ustnej lub infekcji. W takim przypadku powinny same ustąpić po kilku-kilkuastu dniach lub po zakończeniu choroby. Jednak ze względu na duży ból i dyskomfort konieczne może być zastosowanie kilku sprawdzonych, domowych sposobów na afty lub podanie dziecku leków.
Co stosować na afty u dziecka? Do domowych sposobów zaliczamy:
przemywanie nadżerek roztworem 3:1 wody i wody tlenionej,
okłady z naparu z szałwii, rumianku, liści malin lub łopianu,
smarowanie żelem aloesowym,
przykładanie torebki świeżo zaparzonej czarnej herbaty.
Jeśli afta u niemowlaka powoduje ból, należy zastosować lek przeciwbólowy zalecony przez pediatrę (w formie syropu lub czopka). Często stosuje się też miejscowo specjalne kremy i żele, które mają działanie przeciwzapalne i przyspieszają gojenie się ranek, oraz popularne spraye na ból gardła bądź na ząbkowanie. Podawanie takich leków, zwłaszcza u noworodków i niemowląt, warto skonsultować z położną lub pediatrą, który dobierze odpowiedni preparat i dawkę.
Jak zapobiegać pleśniawkom i aftom u dzieci?
Zarówno w przypadku maluchów, które już zmagały się z pleśniawkami i aftami, jak i u tych, które ominęły te przykre dolegliwości, warto stosować odpowiednią profilaktykę. W dużej mierze może ona zapobiec pojawieniu się bolesnych objawów u dziecka, a także wystąpieniu nawrotów.
Najlepszymi sposobami na zapobieganie pleśniawkom i aftom są:
prawidłowa higiena jamy ustnej od urodzenia,
oczyszczanie dziąseł i przestrzeni pod wargami po każdym karmieniu (np. zwilżonym gazikiem nawiniętym na palec),
dbanie o czystość zabawek maluszka oraz jego otoczenia,
regularne obcinanie paznokci,
podawanie do zabawy tylko bezpiecznych przedmiotów, bez krawędzi, które mogłyby uszkodzić śluzówkę,
unikanie sytuacji, kiedy maluch będzie miał kontakt ze śliną innych osób.
W przypadku zapobiegania pleśniawkom u dzieci bardzo ważna jest też higiena rączek maluszka – niemowlę często wkłada je do buzi, przez co może przenieść do organizmu drożdżaki. Rączki należy myć po każdym kontakcie ze śliną innych osób (np. wspólne zabawy maluchów, wzięcie łyżki rodzica, smoczka innego dziecka, włożenie palców do ust dorosłego), po zabawie na podłodze lub na dworze oraz przed jedzeniem. Tak częste mycie wymaga używania delikatnych kosmetyków, które nie przesuszą delikatnej skóry maluszka, np. żelu do mycia ciała i włosów HiPP Babysanft Sensitive z wygodną pompką.
W sytuacjach, kiedy umycie rączek pod bieżącą wodą jest niemożliwe, np. na spacerze, warto mieć pod ręką pielęgnacyjne chusteczki nawilżane, które są dobrze tolerowane przez skórę, a jednocześnie dokładnie ją oczyszczają.
Sprawdź także, jak wygląda rozwój dziecka miesiąc po miesiącu
Jak powinna wyglądać odpowiednia higiena jamy ustnej noworodków i niemowląt?
Prawidłowa higiena jamy ustnej u najmłodszych jest bardzo ważnym elementem pielęgnacji od pierwszego dnia życia. Nawet przed wyrżnięciem się pierwszego ząbka, codziennie wieczorem należy przetrzeć dziąsła oraz wewnętrzne strony policzków maluszka nawiniętym na palec gazikiem nasączonym letnią, przegotowaną wodą. Przed tym zabiegiem rodzic koniecznie musi umyć ręce!
Ta procedura zmienia się wraz z pojawieniem się pierwszego ząbka. Nadal można przecierać jamę ustną gazikiem, jednak konieczne staje się też szczotkowanie ząbków 2 razy dziennie przy użyciu miękkiej szczoteczki z niewielką główką oraz pasty dla dzieci zawierającej 1000 ppm fluoru. Najlepiej wybrać pastę o niesłodkim smaku i z dodatkiem innych składników pielęgnujących i zapobiegających próchnicy, np. ksylitolu. Do 3. roku życia podczas szczotkowania wykorzystujemy pastę w ilości odpowiadającej ziarenku ryżu, a po 3. urodzinach – rozmiarowi ziarnka groszku.
Samo mycie zębów i dziąseł to za mało, by kompleksowo zadbać o zdrowie jamy ustnej malucha. Sprawdź, jak troszczyć się o zdrowe ząbki od pierwszych dni życia.
Co ważne, wszelkie zmiany w buzi (jak afty, pleśniawki) u noworodków, niemowląt i dzieci wymagają konsultacji z lekarzem w celu doboru najbardziej odpowiedniego preparatu leczniczego.
Źródła:
1. M. Neuman-Łaniec, Postępowanie w grzybicy jamy ustnej u dzieci w codziennej praktyce lekarza, www.szpitalpolanki.pl/sites/default/files/images/news/Grzybice%20u%20dzieci.pdf
2. A. Haładyj, Afty nawracające – etiopatogeneza, obraz kliniczny oraz możliwości terapeutyczne, podyplomie.pl/stomatologia/37346,afty-nawracajace-etiopatogeneza-obraz-kliniczny-oraz-mozliwosci-terapeutyczne
3. A. A. Pawlik, Infekcje grzybicze błony śluzowej jamy ustnej u małych dzieci, www.praktycznastomatologia.pl/artykul/infekcje-grzybicze-blony-sluzowej-jamy-ustnej-u-malych-dzieci
4. A. Pawlik, O wybranych chorobach błony śluzowej jamy ustnej u małych dzieci, forumpediatrii.pl/artykul/o-wybranych-chorobach-blony-sluzowej-jamy-ustnej-u-malych-dzieci
5. B. Kociszewska-Najman, J. Skibińska, T. Gnida, K. Taradaj, Pleśniawki i afty jamy ustnej u niemowląt – rozpoznanie i leczenie, mavipuro.pl/jourarch/PN2018020.pdf
6. B. Adamowicz-Klepalska, Zapobieganie chorobom jamy ustnej u niemowląt i małych dzieci www.mp.pl/pacjent/pediatria/pielegnacja/67491,zapobieganie-chorobom-jamy-ustnej-u-niemowlat-i-malych-dzieci
7. J. Szczepańska, A. Hilt, M. Daszkowska, G. Marczuk-Kolada, Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, ptsd.net.pl/wp-content/uploads/2017/05/Zalecenia_w_zakresie_higieny_jamy_ustnej_dla_dzieci_i_mlodziezy_w_kolejnych_grupach_wiekowych.pdf
Pielęgnacja noworodka i małego dziecka - poradnik
Jakie kosmetyki dla niemowlaka wybierać? Kosmetyczna wyprawka dla dziecka
Masaż niemowlęcia
Ciemieniucha u niemowlaka – jak dbać o skórę, gdy się pojawia?
Jak zapobiegać odparzeniom pupy?
Pleśniawki i afty u noworodków i niemowląt
Chusteczki nawilżane dla dzieci – podręczny sposób na świeżość!
Przewijanie maluszka - porady
Ochrona przed słońcem
Delikatna pielęgnacja HiPP z olejkiem migdałowym
Skóra dziecka – jak dbać o skórę noworodka i niemowlaka
Wywiad z ekspertem
Atopowe zapalenie skóry - objawy AZS u niemowlaka
Alergia u niemowląt – jakie kosmetyki do skóry atopowej wybierać?
Pielęgnacja skóry wyjątkowo wrażliwej
Pielęgnacja włosów i paznokci u niemowląt
Kąpiel noworodka
Aby kąpiel była przyjemnością
Pielęgnacja
Trening czystości. Kiedy i jak odpieluchować dziecko?
Dla całej rodziny
Zadbaj o bezpieczeństwo Twojego maluszka
Witamy na świecie - praktyczny poradnik
