Nietolerancja laktozy u niemowląt – przyczyny i objawy

Mleko i produkty mleczne są szczególnie ważne dla zdrowego rozwoju dziecka, gdyż dostarczają m.in. cennego wapnia, ważnego w procesie budowania mocnych kości. Co jednak w sytuacji, gdy u malucha stwierdzona zostanie nietolerancja laktozy? Czym jest ta przypadłość i co należy o niej wiedzieć?


Nietolerancja mleka? Gdzie leży problem?
Co to jest nietolerancja laktozy?
Do czego organizm potrzebuje laktozy?
Nietolerancja laktozy u dzieci – jakie są jej objawy?
Jaka jest różnica między nietolerancją a alergią?
Co wykluczyć z diety przy nietolerancji laktozy?
Czy przy nietolerancji laktozy konieczna jest całkowita rezygnacja z mleka?
Nietolerancja laktozy u dzieci – o czym pamiętać na co dzień?
Produkty dla dzieci z nietolerancją laktozy

Nietolerancja mleka? Gdzie leży problem?

Zdarza się, że u niektórych dzieci spożycie mleka i produktów mlecznych kończy się zwykle nieprzyjemnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Nie jest to jednak nietolerancja mleka, a „jedynie” jego składnika – laktozy (cukru mlecznego).


Dzieci dotknięte tą przypadłością nie są w stanie spożywać produktów z laktozą, gdyż ich organizm nie potrafi jej odpowiednio trawić. Nietolerancja laktozy u niemowląt objawia się dolegliwościami takimi jak ból brzucha, wzdęcia czy biegunka.

Co to jest nietolerancja laktozy?

O nietolerancji laktozy mówi się wówczas, gdy po spożyciu produktów z laktozą występują nieprzyjemne dolegliwości. Laktoza to rodzaj naturalnych węglowodanów, zawarta jest we wszystkich produktach mlecznych. Trudno więc całkowicie uniknąć jej w diecie malucha.
Osoba, która cierpi na tę przypadłość, nie trawi laktozy lub trawi ją tylko częściowo, gdyż organizm nie wydziela odpowiedniej ilości laktazy – enzymu potrzebnego w procesie trawienia laktozy (cukru mlecznego). Proces podziału laktozy na glukozę i galaktozę nie przebiega efektywnie – w związku z czym niestrawiona laktoza w dużej ilości przechodzi do jelita grubego, gdzie w kontakcie z mikroflorą jelitową ulega rozkładowi, co skutkuje wzdęciami. Po spożyciu produktów mlecznych może wystąpić biegunka i ból brzucha.

Osoby, które cierpią na nietolerancję laktozy, nie są chore – muszą jedynie szczególnie uważać na swoje żywienie. Aby uniknąć nieprzyjemnych objawów, konieczne jest ograniczenie spożycia cukru mlecznego. Nie należy jednak całkowicie unikać mleka i produktów mlecznych, gdyż stanowią one źródło cennych składników odżywczych.

Specjalnie z myślą o potrzebach osób z nietolerancją laktozy powstały produkty bezlaktozowe lub z obniżoną zawartością laktozy. Jest to bowiem stosunkowo częsta przypadłość, nie tylko u dzieci, ale także u dorosłych.

Do czego organizm potrzebuje laktozy?

Laktoza jest podstawowym rodzajem węglowodanów występujących w mleku ssaków. Także kobiecy pokarm cechuje się wysoką zawartością laktozy (ok. 7g/100 ml) i stanowi najważniejsze źródło energii dla niemowlęcia. W procesie trawienia laktoza trafia do jelita cienkiego, gdzie ulega rozłożeniu na cząsteczki składowe, jakimi są glukoza i galaktoza. Substancje te przenikają przez jelito do krwiobiegu i służą organizmowi do pozyskiwania energii. Ponadto u dzieci karmionych piersią laktoza wspiera rozwój zdrowej mikroflory jelitowej.


W okresie karmienia piersią niemowlęta zazwyczaj dobrze metabolizują cukier mleczny. Rzadko zdarza się, aby nietolerancja laktozy u niemowląt była cechą wrodzoną. Jednak wraz z wiekiem zdolność trawienia laktozy może zanikać – występuje tzw. pierwotny niedobór laktazy. Jest to najczęstsza forma nietolerancji, która może się objawiać już w wieku dziecięcym. W przypadku wystąpienia dolegliwości należy koniecznie skonsultować się z lekarzem.

Nietolerancja laktozy u dzieci – jakie są jej objawy?

Nietolerancja laktozy objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, które występują po spożyciu mleka i produktów mlecznych. Możliwe objawy to:

  • wzdęcia,
  • ból brzucha,
  • biegunka,
  • kolka,
  • mdłości.

Zależą one od indywidualnego stopnia nietolerancji laktozy i mają charakter niespecyficzny. Aby wykluczyć inna przyczynę, należy koniecznie porozmawiać z pediatrą.
Lekarz ma możliwość zdiagnozowania nietolerancji laktozy przy pomocy dostępnych testów. Przykładem jest wodorowy test oddechowy – jest on wiarygodny i dobrze sprawdza się u dzieci powyżej 1. roku życia. W tym teście dziecko wypija na czczo roztwór laktozy, a w ciągu kolejnych godzin przeprowadza się pomiar zawartości wodoru w wydychanym powietrzu.

Warto wiedzieć!

Pamiętaj, że nie każde dolegliwości ze strony układu pokarmowego u maluszka muszą być związane z nietolerancją laktozy. Czasem są one normalnym, fizjologicznym zjawiskiem, które nie ma żadnego podłoża chorobowego. Dzieje się tak, ponieważ układ trawienny małych dzieci nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Musi upłynąć nieco czasu, zanim dziecko zacznie „bezproblemowo” trawić wszystkie pokarmy. Nietolerancja laktozy u dzieci musi zostać potwierdzona przez specjalistę. Nigdy nie modyfikuj więc diety dziecka bez porozumienia z lekarzem.

Jaka jest różnica między nietolerancją a alergią?

Alergia pokarmowa różni się zasadniczo od nietolerancji pokarmowej. W przypadku alergii przyczyna tkwi w układzie odpornościowym i reakcji obronnej na określone substancje (białka), które dla zdrowego człowieka są nieszkodliwe. Często wystarczą zaledwie minimalne, tzw. śladowe ilości, aby wywołać reakcję. Do typowych objawów zalicza się:

  • kichanie,
  • świąd skóry,
  • wysypka lub tzw. pokrzywka,
  • zaczerwienione oczy,
  • duszności.

Natomiast nietolerancja pokarmowa nie dotyczy układu odpornościowego. Przyczyną może być przykładowo zaburzona aktywność enzymów trawiennych lub jej brak. Wskutek spożycia określonych produktów występują objawy żołądkowo-jelitowe. Ważna jest tu ilość spożytego produktu – w przeciwieństwie do alergii, organizm często dobrze toleruje małe ilości.
Jeżeli po spożyciu mleka krowiego wystąpi reakcja, istotne jest określenie, czy jej przyczyną jest alergia na białko mleka krowiego czy też nietolerancja laktozy.

Co wykluczyć z diety przy nietolerancji laktozy ?

W przypadku alergii na białko mleka krowiego należy całkowicie wykluczyć mleko z diety i w porozumieniu z lekarzem znaleźć alternatywne sposoby na zapewnienie odpowiedniej podaży wapnia.
Natomiast w przypadku nietolerancji laktozy mleko i produkty mleczne tolerowane są różnie – zależy to od indywidualnego przypadku. Niektóre osoby bez problemu mogą wypić pół filiżanki mleka do posiłku lub zjeść nieco jogurtu między posiłkami, z kolei inne osoby reagują źle już na najmniejsze ilości. Gdy człowiek cierpi na nietolerancję, jego organizm ma trudności z przetwarzaniem laktozy. Dlatego zaleca się stosowanie produktów spożywczych bez laktozy, które jednocześnie mają zachowane wszystkie inne składniki odżywcze zawarte w mleku.

Ważne jest, aby w przypadku podejrzenia alergii lub nietolerancji niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który postawi wiarygodną diagnozę i będzie w stanie udzielić dalszej pomocy.

Czy przy nietolerancji laktozy konieczna jest całkowita rezygnacja z mleka?

Wiele osób sądzi, że z powodu nietolerancji należy całkowicie wykluczyć mleko i w związku z tym, układając jadłospis dla siebie i swojej rodziny, eliminuje z niego wszelkie produkty mleczne. Nie jest to jednak konieczne, gdyż nawet w przypadku wyraźnej nietolerancji pewne ilości laktozy – w zależności od indywidualnego przypadku – mogą być dobrze tolerowane.
Mleko i produkty mleczne zawierają wiele cennych składników odżywczych i są ważnym źródłem wapnia. Dlatego unikanie tej grupy produktów może okazać się niebezpieczne – szczególnie w przypadku małych dzieci, które z uwagi na proces budowania kości mają wysokie zapotrzebowanie na wapń. Należy pamiętać, że wiek wczesnodziecięcy to okres szczególnie intensywnego rozwoju układu kostnego.
Jeżeli na etapie wczesnodziecięcym istnieje konieczność ograniczenia spożycia laktozy, nie należy z tego powodu unikać mleka i jego pochodnych. Zamiast tego warto sięgać po specjalne produkty mleczne, z których laktoza została usunięta lub obniżona jej ilość.
Zanim zaczniesz stosować żywność bezlaktozową, skonsultuj się z pediatrą, który odpowiednio Ci doradzi i stwierdzi, czy tego typu produkty są odpowiednie dla Twojego dziecka.

Nietolerancja laktozy u dzieci – o czym pamiętać na co dzień?

Jeśli u Twojego dziecka stwierdzono nietolerancję laktozy, należy zmodyfikować jego dietę. Nietolerancji laktozy nie da się wyleczyć – jednak poprzez świadome odżywianie można całkowicie wyeliminować jej objawy.
Na początku należy wykluczyć produkty zawierające laktozę, aby wyregulować pracę jelit. Po pewnym czasie można ponownie wprowadzać laktozę w małych ilościach. Ilości te są uwarunkowane stopniem nasilenia nietolerancji. W ten sposób sprawdza się, jak organizm reaguje na cukier mleczny podawany w różnych dawkach, o różnych porach i w połączeniu z innymi produktami spożywczymi.
Laktoza spożywana w trakcie większego posiłku zasadniczo jest lepiej tolerowana niż spożywana między posiłkami. Produkty mleczne, takie jak ser, zazwyczaj zawierają mało laktozy i często są tolerowane dobrze. Także jogurt stanowi zdrową alternatywę – podawany w małych ilościach nie wywołuje objawów.

Produkty dla dzieci z nietolerancją laktozy

Nikt nie musi się przez całe życie wyrzekać czy ograniczać w jedzeniu, jednak wskazane jest świadome podejście do żywienia. Aby zminimalizować objawy, można sięgnąć po produkty bezlaktozowe lub z obniżoną zawartością laktozy np. mleko Comfort.
Jeśli u Twojego dziecka rozpoznano nietolerancję laktozy, koniecznie dowiedz się, które produkty możesz bez obaw podawać maluchowi, a na które należy uważać.

Ważne!

Pamiętaj, że generalnie obecności laktozy można spodziewać się w produktach mlecznych i przetwórstwa mlecznego. Zwłaszcza na początku pomocne może okazać się sporządzenie listy, którą przymocujesz na drzwiach lodówki – także w obawie, aby ktoś inny z domowników nie podał dziecku produktów z laktozą w nadmiernej ilości. Zawsze również czytaj etykiety i sprawdzaj składy produktów, nim znajda się one na talerzu malucha.

Poniżej mała ściąga :)

Poniższe produkty nie zawierają laktozy:

  • Soki owocowe, woda mineralna, herbata

  • Owoce, rośliny strączkowe, warzywa

  • Makaron, ryż

  • Zboża, płatki zbożowe

  • Jaja kurze

  • Miód, konfitury

  • Zioła, przyprawy

  • Orzechy

Produkty, które zawierają laktozę:
(Zawsze uważnie czytaj etykietę!)

Ser feta 45% tłuszczu 0,5g laktozy/100g
Masło 0,6 g laktozy/100g
Ser żółty, ser pleśniowy, ser twardy < 1 g laktozy /100g
Śmietana typu Créme fraiche 2,0-3,6 g laktozy /100g
Serek do smarowania, 10-70 % tłuszczu 2,0-3,8 g laktozy /100g
Twarożek 2,5-3,2 g laktozy /100g
Serek wiejski 2,5-3,4 g laktozy /100g
Kwaśna śmietana 3,0 g laktozy /100g
Jogurt 3,2-5,6 g laktozy /100g
Śmietana, 30% tłuszczu 3,3 g laktozy /100g
Serek topiony 3,4-7,5 g laktozy /100g
Desery (Musy, puddingi, ryż mleczny itd..) 3,5-6,0 g laktozy /100g
Maślanka 4,0 g laktozy /100g
Zsiadłe mleko, kefir 4,0 g laktozy /100g
Mleko kozie 4,2 g laktozy /100g
Napoje mleczne 4,4-5,4 g laktozy/100g
Serwatka 4,7 g laktozy /100g
Mleko krowie 4,8 g laktozy /100g
Lody 5-7 g laktozy /100g
Czekolada 9,5 g laktozy /100g
Mleko w proszku 38,0-51,5 g laktozy /100g

Źródło: Souci Fachmann Kraut, 2008

Produkty spożywcze, które mogą zawierać laktozę

(zawsze uważnie czytaj etykiety i sprawdzaj tabelę wartości odżywczej)

  • Margaryna
  • Dressing sałatkowy, majonez
  • Wędliny
  • Pasty kanapkowe
  • Substancje zagęszczające
  • Gotowe dania, konserwy rybne
  • Pieczywo / wypieki