Budowanie odporności na różnych etapach życia. Jak budować odporność u niemowląt i małych dzieci?

Odporność to zdolność organizmu do obrony przed infekcjami i patogenami – brzmi poważnie, ale w praktyce chodzi o to, by Twoje dziecko miało siłę radzić sobie z drobnoustrojami, które napotyka na co dzień. Układ odpornościowy składa się z dwóch głównych „oddziałów”: odporności wrodzonej (czyli tej, z którą się rodzimy) i nabytej (która rozwija się w odpowiedzi na kontakt z wirusami i bakteriami).

Noworodek przychodzi na świat z niedojrzałym układem immunologicznym. Przez pierwsze tygodnie życia polega głównie na przeciwciałach otrzymanych od mamy – najpierw przez łożysko, a później poprzez mleko. W tym czasie jego organizm dopiero uczy się reagować i tworzyć własne mechanizmy obronne. Układ odpornościowy rozwija się etapami, dojrzewając aż do wieku nastoletniego. To dlatego małe dzieci są bardziej podatne na infekcje – po prostu ich układ odpornościowy jeszcze się uczy, jak być strażnikiem zdrowia.

Czy wiesz, że aż 70% komórek odpornościowych znajduje się w jelitach? To dlatego mikrobiota jelitowa – czyli ogromna społeczność mikroorganizmów zasiedlających nasze jelita – odgrywa tak gigantyczną rolę w kształtowaniu odporności, zwłaszcza u dzieci. Uważa się, że noworodek rodzi się ze sterylnym układem pokarmowym, a kolonizacja jelit rozpoczyna się tuż po narodzinach. Już w pierwszych dniach życia mikrobiota zaczyna dynamicznie się rozwijać, tworząc unikalny mikroekosystem, który towarzyszy człowiekowi przez całe życie.

Co ciekawe, mikrobiota jelitowa wspiera przyswajanie składników odżywczych – pełni również funkcję immunologiczną. Mikrobiota wspiera układ odpornościowy na kilka sposobów: pomaga w dojrzewaniu komórek odpornościowych, uczestniczy w produkcji cytokin i innych substancji modulujących odpowiedź immunologiczną, a także wzmacnia barierę jelitową, zapobiegając przenikaniu patogenów do krwiobiegu. To właśnie dlatego dzieci z dobrze rozwiniętą i zróżnicowaną mikrobiotą są mniej podatne na infekcje, alergie i choroby autoimmunologiczne.

Jak o nią dbać od pierwszych dni życia? Kluczowe jest karmienie piersią (mleko matki zawiera naturalne prebiotyki i probiotyki)

Dowiedz się więcej: Mikrobiota jelitowa u dzieci – jak dbać o odporność dziecka i zdrowy brzuszek?

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na odporność niemowlęcia jest sposób karmienia. Karmienie piersią to coś więcej niż tylko sposób na zaspokojenie głodu – to także naturalne wsparcie odporności. Mleko matki zawiera przeciwciała, żywe komórki immunologiczne, prebiotyki i probiotyki, które wspierają mikrobiotę jelitową i uczą organizm maluszka, jak walczyć z zagrożeniami.

Gdy karmienie piersią nie jest możliwe, warto sięgnąć po odpowiednie mleko modyfikowane wzbogacone o składniki wspierające układ immunologiczny i mikrobiotę jelitową. 

Twój maluszek często choruje? Zwróć uwagę na objawy takie jak nawracające infekcje, słaby przyrost masy ciała czy płaczliwość – to mogą być sygnały, że odporność potrzebuje wsparcia. W takich sytuacjach warto skonsultować się z lekarzem.

Wiek żłobkowy i przedszkolny to dla układu odpornościowego prawdziwa szkoła przetrwania. Dzieci w tym czasie zaczynają mieć kontakt z rówieśnikami, środowiskiem żłobkowym, przedszkolnym, a co za tym idzie – z całą masą drobnoustrojów. To normalne, że częściej chorują – w ten sposób ich układ odpornościowy „trenuje”.

Jak wspierać odporność na tym etapie? Kluczowe są: odpowiednia dieta, dobry sen, codzienna aktywność fizyczna, świeże powietrze i ograniczanie stresu. Nie zapominaj też o wsparciu mikrobioty – np. przez naturalne probiotyki (kefiry, jogurty z żywymi kulturami bakterii) oraz kontynuację karmienia piersią lub podawania mieszanek na bazie mleka, jak HiPP Junior Combiotik® (w wersjach 3, 4, 5). Te produkty dostarczają m.in. witaminy C, D, cynk, żelazo – których potrzebuje młody organizm.

Przeczytaj także: 

Jakie witaminy są niezbędne w diecie niemowląt i małych dzieci?

Poznaj wszystkie produkty HiPP dla niemowląt!

Czy dziecko musi chorować, żeby zbudować odporność? 

W pewnym sensie – tak. Kontakt z drobnoustrojami jest naturalny i potrzebny do rozwoju odporności nabytej. Ekspozycja na infekcje stymuluje produkcję przeciwciał i pamięć immunologiczną – co zostało wielokrotnie potwierdzone w badaniach immunologicznych (np. NIAID, 2019; Pediatrics, 2020). Co prawda nie oznacza to, że powinnaś wystawiać dziecko na zagrożenie chorobami, te jednak tak czy inaczej wystąpią. Warto więc wspierać organizm dziecka tak, by infekcje miały łagodniejszy przebieg, a układ odpornościowy działał skuteczniej.

Czy warto szczepić dzieci?

To jedno z najskuteczniejszych i najlepiej przebadanych narzędzi wzmacniania odporności nabytej. Szczepionki przygotowują organizm do walki z konkretnymi patogenami, zanim dojdzie do realnej infekcji. WHO podkreśla, że dzięki szczepieniom udało się ograniczyć, a w niektórych przypadkach niemal wyeliminować, choroby takie jak odra, błonica czy krztusiec. Dlatego warto trzymać się kalendarza szczepień i traktować go jako element długofalowej inwestycji w zdrowie dziecka.

Dowiedz się więcej o szczepieniach: Kalendarz szczepień dzieci – szczepienia noworodka i niemowlaka.

Odporność dziecka nie buduje się z dnia na dzień – to proces, który wymaga cierpliwości, troski i konsekwencji. Ale ta inwestycja się zwraca – bo zdrowe dziecko to mniej stresu, mniej wizyt u lekarza, więcej radości z dzieciństwa i więcej spokoju dla całej rodziny. Kluczowe dla rozwoju mikrobioty są pierwsze 3 lata życia dziecka, dlatego dbając o dietę, sen, emocje i codzienne rytuały swojego malucha – budujesz nie tylko odporność, ale też fundament zdrowia na całe życie.

Czytaj także:

Mikrobiota jelitowa dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie. Jakie mleko modyfikowane wybrać?
Zapotrzebowanie na witaminę D u dzieci po 1. roku życia - dlaczego Twoje dziecko potrzebuje jej 7 razy więcej?
Rozwój niemowlaka – ważne etapy rozwoju dziecka

Źródła:
https://publications.aap.org/pediatrics/article/144/6/e20193223/37962/Pediatric-Metabolic-and-Bariatric-Surgery-Evidence
https://www.niaid.nih.gov/research/immune-system-overview
https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/co-to-jest-odpornosc-zbiorowiskowa/
https://szczepienia.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2022/05/kaledarz-szczepien-scaled.jpg