Mleko mamy to „cud natury” i najlepszy pokarm dla dziecka. Zawiera ono liczne składniki odżywcze, które pełnią ważną rolę w prawidłowym rozwoju niemowlęcia. Składniki te przyczyniają się do budowania odporności oraz chronią dziecko przed alergiami i chorobami. Jaki jest skład mleka matki i co warto o nim wiedzieć?

Kwasy LC PUFA (omega 3&6) pełnią ważną funkcję w procesie rozwoju mózgu, układu nerwowego i zdolności widzenia. LC PUFA to inaczej długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które odgrywają istotną rolę w procesie kształtowania się wyżej wymienionych obszarów. Najważniejszy dla zdrowego rozwoju jest  kwas arachidonowy (AA) oraz kwas dokozaheksaenowy (DHA) – obydwie substancje zawarte są w mleku mamy.

Kwasy omega-3 są ważne dla rozwoju mózgu i komórek nerwowych, szczególnie w wieku niemowlęcym. W pierwszych dwóch latach życia ma miejsce proces intensywnego dojrzewania mózgu, dlatego też niezwykle istotne jest, aby organizm dziecka regularnie otrzymywał odpowiednią dawkę kwasów omega-3. Powinny one pokrywać 0,5% dziennego zapotrzebowania na energię u niemowląt.

Mleko mamy zawiera wiele rodzajów kultur bakterii kwasu mlekowego, które wspierają rozwój zdrowej mikroflory jelitowej  u dzieci karmionych piersią. Wraz z naturalnym pokarmem mama przekazuje dziecku ochronne bakterie kwasu mlekowego, które osadzając się na ściankach jelit zapobiegają namnażaniu się niepożądanych drobnoustrojów chorobotwórczych. Dzięki temu dzieci karmione piersią są w szczególny sposób chronione – bowiem to właśnie z jelit pochodzi aż 70% odporności człowieka!

Oligosacharydy mleka kobiecego to niestrawny błonnik pokarmowy stanowiący pożywkę dla wspomnianych bakterii kwasu mlekowego. Są one węglowodanami złożonymi, które może wytworzyć wyłącznie gruczoł piersiowy karmiącej mamy. Ich zawartość w mleku dojrzałym waha się od 5 do 15 g/l, dlatego zaliczane są do jednych z głównych składników pokarmu kobiecego. Oligosacharydy występujące w mleku mamy uznaje się za prebiotyki, a sam pokarm klasyfikowany jest jako żywność prebiotyczna.

Oligosacharydy z mleka mamy mają korzystny wpływ na zdrowie maluszka:

• przyczyniają się do rozwoju jego mikroflory promując rozwój bakterii rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium

• wspierają rozwój układu odpornościowego – zapobiegają infekcjom i łagodzą ich przebieg

• chronią przed wystąpieniem martwiczego zapalenia jelit

• w późniejszym wieku mogą ograniczać ryzyko wystąpienia alergii i stymulować rozwój poznawczy dziecka.

Mleko mamy zawiera przede wszystkim różne rodzaje białka. Pokarm z piersi zawiera przede wszystkim białka serwatkowe, które dobrze się trawią i nie zalegają w żołądku czy jelitach maluszka. Innym ważnym białkiem jest kazeina, która zwiększa wchłanianie cennych składników odżywczych (m.in. cynku, miedzi oraz wapnia).

Ważnym składnikiem mleka mamy są tłuszcze, które pokrywają 50% dziennego zapotrzebowania kalorycznego niemowlęcia. Pełnią przy tym nie tylko funkcje energetyczne i odżywcze, ale także budulcowe. Ich przyswajanie jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego.
Mleko kobiece to także węglowodany (w tym zwłaszcza laktoza), cholesterol oraz liczne witaminy (m.in. witamina A, D oraz E), które odpowiadają np. za rozwój narządów wzroku (wit. A) i mocnych kości (wit. D) oraz chronią przed wolnymi rodnikami (wit. E).

Foliany są formą witaminy B9 naturalnie występującą w pożywieniu, również w mleku matki. Zaliczamy do nich cała grupę pokrewnych związków o podobnych właściwościach odżywczych, które w organizmie dziecka odpowiadają za:

• syntezę białka

• prawidłowość procesów podziału komórek

• tworzenie się krwi i wzrost tkanek

• syntezę DNA i RNA.

Z tego względu są niezbędne wszystkim ludziom, szczególnie we wczesnym etapie rozwoju i w pierwszych latach życia.

Karmienie piersią w pełni pokrywa zapotrzebowanie dziecka na foliany. W mleku mamy występują one w łatwo dostępnej i od razu gotowej do wykorzystania przez organizm dziecka formie soli wapniowej 5-MTHF. Taka postać folianów nie wymaga dodatkowych przemian metabolicznych i wspiera prawidłowy rozwój niemowląt już od pierwszych dni życia.

Do prawidłowego rozwoju i zdrowia dziecka przyczyniają się również:

• przeciwciała (immunoglobulina) lub lizozym – wykazują działanie bakteriobójcze,
• laktoferyna – pomaga organizmowi wchłaniać żelazo i działa bakteriobójczo,
• składniki przeciwinfekcyjne i wspomagające rozwój układu odpornościowego (m.in. immunoglobina )

Oczywiście istnieją także składniki mleka mamy, których funkcja nie została jeszcze dokładnie ustalona i przebadana naukowo. Obecna wiedza medyczna nie pozostawia jednak wątpliwości, iż mleko mamy to najzdrowszy znany sposób odżywiania dziecka w pierwszym półroczu życia.

Choć mleko z piersi jest niezwykle bogate w różne składniki odżywcze wspierające zdrowie i prawidłowy rozwój maluszka, to jednak niektóre substancje występują w nim tylko w niewielkiej ilości i muszą być suplementowane. Do tych substancji zaliczamy witaminę D i witaminę K, które należy profilaktycznie podawać maluchom.

Witamina D w organizmie dziecka odpowiada za prawidłowe wchłanianie wapnia, gęstość i mineralizację kości, funkcjonowanie mięśni, wspiera odporność i utrzymanie zdrowych zębów. Karmienie piersią dostarcza witaminy D w ilości niewystarczającej do pokrycia dobowego zapotrzebowania dziecka, dlatego wszystkim niemowlętom przez pierwsze 6 miesięcy życia należy podawać ją w dawce 400 IU, a po ukończeniu 6. miesiąca, aż do pierwszych urodzin – 600 IU.

Witamina K jest konieczna do prawidłowego krzepnięcia krwi i redukuje ryzyko wystąpienia groźnych dla zdrowia i życia dziecka krwotoków. Zazwyczaj zastrzyk domięśniowy zawierający 1 mg tej witaminy podaje się noworodkowi tuz po porodzie. Jeśli rodzice nie wyrażą zgody na jego wykonanie, witaminę K należy podać maluszkowi doustnie w 3 dawkach po 2 mg. W kolejnych miesiącach życia podaż tej witaminy wraz z mlekiem mamy jest zbyt niska, dlatego niemowlętom karmionym piersią należy ją dodatkowo suplementować od 3 tygodnia do 3 miesiąca życia w dawce 150 µg na dobę.

Konieczność i zasadność suplementacji u dziecka, dawkę i rodzaj stosowanego preparatu zawsze powinno się skonsultować z lekarzem.

Przeczytaj także:

Karmienie piersią a odporność dziecka
Mleko mamy zawiera prebiotyki i probiotyki. Nie bez powodu!

1. Z. Halaba, Dlaczego należy podawać witaminy dzieciom karmionym piersią? https://cnol.kobiety.med.pl/wp-content/uploads/2018/12/Dlaczego_Halaba.pdf
2. M. Borszewska-Kornacka, Zalecenia dotyczące profilaktyki krwawienia z niedoboru witaminy K u noworodków i niemowląt, https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:QDIVh4CWq_4J:https://ptp.edu.pl/files/zal_3_zkk_13072010.pdf+&cd=5&hl=pl&ct=clnk&gl=pl
3. A. Dobrzańska i inni, Zalecenia Zespołu Ekspertów dotyczące profilaktyki krwawienia z niedoboru witaminy K u noworodków i niemowląt https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:QDIVh4CWq_4J:https://ptp.edu.pl/files/zal_3_zkk_13072010.pdf+&cd=5&hl=pl&ct=clnk&gl=pl
4. M. Czosnykowska-Łukacka, Oligosacharydy mleka kobiecego a budowanie odporności niemowląt, https://poland.nestlenutrition-institute.org/sites/default/files/documents-library/publications/secured/Oligosacharydy%20mleka%20kobiecego%20a%20budowanie%20odporno%C5%9Bci%20niemowl%C4%85t.%20Czosnykowska_0.pdf
5. D. Kowalska, E. Gruszczyńska, J. Bryś, Mleko matki – pierwsza żywność w życiu człowieka, phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-2-387.pdf