Karmienie dziecka z refluksem – wszystko, co powinnaś wiedzieć

Refluks u niemowlaka może niepokoić świeżo upieczonych rodziców – obfite i częste u noworodka ulewanie jest sygnałem alarmowym, który skłania ich do konsultacji z pediatrą. Nie zawsze jednak objawy refluksu u niemowlaka oznaczają konieczność leczenia. Refluks u dzieci bywa fizjologiczny – wtedy wymaga jedynie zmiany nawyków związanych z karmieniem i zwykle samoistnie ustępuje. Czasem jednak towarzyszą mu inne dolegliwości, które sprawiają, że u dziecka rozpoznaje się chorobę refluksową. Wówczas pojawia się pytanie: jak karmić dziecko z refluksem, by zmniejszyć jego dyskomfort?

Refluks u noworodków i niemowląt – czym jest i jak się objawia?

Refluks żołądkowo-przełykowy u dziecka to cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Może być on połączony z wymiotami i częstym ulewaniem u niemowlaka, ale nie musi – równie dobrze treść z żołądka może jedynie podchodzić do przełyku i wracać na swoje miejsce, zanim dotrze do ust dziecka.

Refluks u niemowląt może przyjmować formę fizjologiczną lub patologiczną. Refluks fizjologiczny pojawia się niedługo po posiłku, jest krótkotrwały, nie wymaga wysiłku malucha i nie powoduje innych objawów chorobowych. Taki refluks z ulewaniem nie jest niepokojący – cierpi na niego około 2/3 niemowląt w 4. miesiącu życia, a objawy ustępują najczęściej około 12.-14. miesiąca życia. Warto wspomnieć, że fizjologiczny refluks występuje u każdej osoby, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Wraz z wiekiem zanika jednak ulewanie, więc epizody refluksu są niemal niezauważalne.

Refluks patologiczny, czyli choroba refluksowa przełyku, występuje wtedy, gdy częstość cofania się treści żołądkowej jest duża i pojawiają się dodatkowe objawy. U niemowląt należą do nich:

  • spadek masy ciała lub słabe przybieranie na wadze,

  • problemy z karmieniem po stronie dziecka: częste przerywanie ssania, płacz, wyginanie się w łuk,

  • utrzymywanie się lub nasilanie ulewań w okresie, kiedy ich ilość powinna się już zmniejszać,

  • kaszel, chrypka, nawracające zapalenie oskrzeli,

  • fusowate wymioty,

  • rozdrażnienie,

  • niechęć do jedzenia,

  • bezdechy,

  • niedokrwistość (anemia),

  • świszczący oddech, zwłaszcza w trakcie płaczu, jedzenia, wysiłku i ułożenia na plecach.

W przypadku wystąpienia tych symptomów konieczne bywa przeprowadzenie dalszej diagnostyki – refluks patologiczny może być objawem choroby stanowiącej zagrożenie dla prawidłowego rozwoju dziecka.

Przyczyny refluksu u dzieci

Najczęściej przyczyną refluksu u dzieci przed 1. urodzinami jest fizjologiczna niedojrzałość układu pokarmowego oraz tzw. bariery antyrefluksowej. Składa się na nią dolny zwieracz przełyku, którego napięcie u maluszków jest zbyt niskie, by zatrzymać cofający się pokarm w żołądku. Do tego dochodzi zbyt słaba przepona oraz skrócony i poszerzony przełyk. Dodatkowymi czynnikami wpływającymi na pojawienie się refluksu u tak dużej grupy niemowląt są:

  • przyjmowanie tylko płynnych pokarmów,

  • spędzanie większości doby w pozycji leżącej.

Wraz z eliminowaniem lub stopniowym ograniczaniem tych przyczyn, ustępują też dolegliwości związane z refluksem. Około 10. miesiąca życia przewód pokarmowy maluszka dojrzewa do pełnienia funkcji trawienia i wchłaniania, co redukuje liczbę epizodów refluksu w ciągu dnia. Ważnym momentem jest też rozpoczęcie rozszerzania diety i rozwój motoryki dużej, które pozwalają dziecku na przyjmowanie stałych posiłków, jedzenie na siedząco oraz zachowanie pionowej pozycji tułowia przez pewien czas po posiłku.

Refluks a ulewanie u noworodków i niemowląt

Możesz teraz zastanawiać się, jak odróżnić ulewanie od refluksu u niemowląt. Fizjologiczny refluks jest zupełnie normalny zarówno u niemowlaków, jak i u dorosłych, dlatego może występować nawet kilkadziesiąt razy na dobę. Ten rodzaj refluksu pojawia się za każdym razem, kiedy niemowlę ulewa.

Ulewanie występuje nawet u 60 proc. dzieci w wieku 3.-4. miesięcy, dlatego można uznać je za naturalny etap rozwoju malucha. Jest ono spowodowane niedojrzałością układu pokarmowego dziecka, a dodatkowymi czynnikami wpływającymi na nasilenie ulewania są:

  • łapczywe jedzenie, podczas którego dziecko połyka powietrze,

  • nieprawidłowe przystawienie malucha do piersi,

  • przekarmianie (powoduje wzrost ciśnienia w żołądku).

Jeśli maluszek, nawet mimo częstego ulewania w ciągu dnia, prawidłowo przybiera na wadze, ulewa bez wysiłku i niewielkie ilości pokarmu, po ulewaniu jest pogodny, jakby nawet nie zauważył, że coś się stało, oraz nie ma innych niepokojących objawów, to prawdopodobnie nie ma powodu do obaw. Mimo niskiej szkodliwości takiego ulewania, istnieją sprawdzone metody łagodzenia tych dolegliwości u maluszków.

Poznaj nasze sposoby na ulewanie u noworodków.

Jeśli jednak dziecko wyraźnie cierpi: pręży się i wygina w łuk, płacze bez wyraźnej przyczyny podczas karmienia i w innych momentach w ciągu dnia, przerywa karmienie, a w dodatku słabo przybiera na wadze, to możemy podejrzewać chorobę refluksową. Taki maluch niekoniecznie musi ulewać często i duże ilości pokarmu. Zdarza się, że same wymienione wcześniej objawy wystarczą, by lekarz skierował go na dalsze badania diagnostyczne.

Odróżnienie patologicznego refluksu u noworodka od ulewania może być trudne, lecz doświadczony lekarz, po zebraniu szczegółowego wywiadu, nie powinien mieć z tym większego problemu. Złotym standardem w diagnostyce choroby refluksowej jest badanie impedancji przełyku, polegające na umieszczeniu w nim na dobę cieniutkiej sondy, przy pomocy której zbiera się dane dotyczące działania mięśni przełyku. Dodatkowo można wykonać 24-godzinną pH-metrię pomagającą ocenić liczbę epizodów cofania się kwaśnej treści z żołądka.

Co na refluks u niemowlaka?

Leczenie fizjologicznego refluksu u niemowlaka zwykle nie jest konieczne – ta dolegliwość jest dość łagodna i w żaden sposób nie zagraża dziecku. Z tego względu wszystkie wysiłki podejmowane przez rodziców i lekarzy ograniczają się do działań, które zapobiegną ewentualnym niepożądanym objawom albo przynajmniej je złagodzą.

Wśród najczęstszych zaleceń możemy wyróżnić te związane z karmieniem oraz dotyczące sposobu układania maluszka do odpoczynku i snu, o których szerzej opowiemy w dalszej części artykułu. Wprowadzenie leków zmniejszających częstotliwość i objawy refluksu u niemowląt traktuje się jako ostateczność. Mimo to maluch, u którego dość często występują objawy refluksu i ulewanie powinien być pod stała opieką lekarza. Pediatra może na bieżąco monitorować stan dziecka i podsuwać rodzicom wskazówki co do dalszego postępowania, a w razie potrzeby zaproponować środki farmakologiczne.

Karmienie niemowląt z refluksem – jak zapobiegać oraz łagodzić objawy refluksu u niemowląt?

Odpowiedni sposób karmienia i układania dziecka bezpośrednio po jedzeniu ma spory wpływ na łagodzenie objawów refluksu u niemowlaka. Takie działania są niezwykle ważne nawet wtedy, kiedy dziecko przyjmuje leki łagodzące objawy choroby refluksowej. Istnieje kilka metod, dzięki którym epizody refluksu oraz towarzyszącego mu niekiedy ulewania u niemowląt mogą być coraz rzadsze. Zaliczamy do nich:

  • karmienie dziecka mniejszymi porcjami, ale za to częściej,

  • stosowanie substancji zagęszczających pokarm w żołądku,

  • unikanie karmienia bardzo głodnego dziecka, by nie połykało wraz z pokarmem powietrza nasilającego ulewanie,

  • robienie odpowiednich przerwy w trakcie karmienia.

Jeśli maluszek jest karmiony wyłącznie piersią, możesz zagęścić podawane mu mleko na 2 sposoby:

  1. odciągając je, mieszając z preparatem zagęszczającym i karmiąc dziecko butelką,

  2. podając specjalny zagęstnik bezpośrednio do buzi dziecka przed karmieniem piersią.

Niemowlętom karmionym mlekiem modyfikowanym można podać specjalne mleko przeznaczone dla nadmiernie ulewających maluszków oznaczone literami AR. Taki produkt znajduje się też w naszej ofercie. Mleko HiPP AR zawiera dodatek naturalnego składnika – mączki chleba świętojańskiego, który zagęszcza posiłek i sprawia, że zjedzone mleko nie cofa się do buzi malucha, lecz pozostaje w żołądku. W ten sposób zmniejsza się częstotliwość fizjologicznego refluksu żołądka u niemowląt, a wraz z nim – ulewania.

Karmienie niemowląt z refluksem – o co jeszcze zadbać?

Poza samą techniką karmienia i rodzajem podawanego dziecku mleka, należy zadbać też o inne aspekty, które pomogą łagodzić dolegliwości związane z refluksem u niemowląt:

  • unikanie sadzania dziecka w ciągu godziny po jedzeniu (np. w foteliku samochodowym),

  • układanie najedzonego maluszka najpierw na godzinę na prawym boku, a następnie przekładanie go na lewy bok (lub układanie od razu na lewym boku i pozostawienie w takiej pozycji),

  • układanie dziecka na brzuszku – wtedy najrzadziej występują epizody refluksu. Ze względu na ryzyko śmierci łóżeczkowej, dziecko układamy tak tylko w okresach aktywności, a nie do snu.

Nie zaleca się natomiast kładzenia maluszka na pleckach z głową i tułowiem uniesionymi pod kątem ok. 30° – taka pozycja może dodatkowo nasilić refluks.

Leczenie refluksu żołądka u niemowląt – kiedy potrzebne jest wsparcie lekarza?

W niektórych przypadkach nawet ścisłe przestrzeganie zalecanego sposobu karmienia i układania dziecka nie przynosi poprawy, a u malucha pojawiają się dodatkowe objawy związane z nasilonym refluksem. Takie sytuacje dotyczą zwykle niemowląt z chorobą refluksową, w której konieczne jest wprowadzenie leków (najczęściej prokinetyków lub inhibitorów pompy protonowej). Lekarz dobierze odpowiednie do wieku i dolegliwości dziecka preparaty, które zmniejszą dolegliwości i pozwolą maluszkowi prawidłowo przybierać na wadze.

Leczenie fizjologicznego refluksu żołądka u dzieci zwykle nie jest konieczne – wystarczy modyfikacja sposobu karmienia oraz baczna obserwacja. Wraz z dojrzewaniem układu pokarmowego i zmianą konsystencji posiłków z płynnych na stałe epizody refluksu z obfitym ulewaniem u niemowląt stają się coraz rzadsze, a w okolicach 12.-14. miesiąca życia zupełnie zanikają. Jeśli jednak po tym okresie ulewanie nadal występuje, należy skonsultować się z lekarzem.

Źródła:
1. M. Dziekiewicz, Ulewanie a choroba refluksowa, forumpediatrii.pl/artykul/ulewanie-a-choroba-refluksowa
2. Iz. Jastrzębska, K. Fryderyk, Jaki jest „złoty standard” i kryteria rozpoznawania refluksu żołądkowo-przełykowego u dzieci? www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.3.8.5.
3. Iz. Jastrzębska, K. Fryderyk, Czy regurgitacje, refluks żołądkowo-przełykowy i choroba refluksowa przełyku u niemowląt to ta sama jednostka, ale o różnym nasileniu objawów?, www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.3.8.1.
4. I. Jastrzębska, K. Fryderyk, Jakie metody można zastosować w leczeniu regurgitacji i refluksu żołądkowo-przełykowego u niemowląt karmionych wyłącznie piersią w miejsce substancji zagęszczających?, www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.3.8.9.
5. Jakie są aktualne zalecenia dotyczące leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego i choroby refluksowej przełyku u dzieci? www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.3.8.14.
6. M. Goliszek, G. Oracz, Niedojrzałosć przewodu pokarmowego u dzieci, gastroenterologia-praktyczna.pl/a3532/Niedojrzalosc-przewodu-pokarmowego-u-dzieci.html/
7. M. Dziekiewicz, P. Albrecht, Ulewanie – praktyczny poradnik, podyplomie.pl/pediatria/22980,ulewanie-praktyczny-poradnik
8. A. Rybak, Wymioty i ulewania, podyplomie.pl/pediatria/12237,wymioty-i-ulewania
9. J. A. Dranove, Nowe technologie w rozpoznawaniu refluksu żołądkowo-przełykowego, podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/562/original/65-69.pdf
10. P. Albrecht, Ł. Dembiński, Choroba refluksowa przełyku – algorytm postępowania
11. podyplomie.pl/pediatria/29700,choroba-refluksowa-przelyku-algorytm-postepowania
12. W jakiej pozycji należy układać do snu dzieci z refluksem żołądkowo-przełykowym?, www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.3.8.15.
13. A. Rybak, Refluks żołądkowo-przełykowy u niemowląt, www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/84561,refluks-zoladkowo-przelykowy-u-niemowlat
14. F. Iwańczak, B. Iwańczak, Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt, www.czytelniamedyczna.pl/2289,zaburzenia-czynnosciowe-przewodu-pokarmowego-u-niemowlat.html
15. K. Hozyasz, Zachowawcze leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego u niemowląt: mieszanki mleczne zagęszczone (AR), www.czytelniamedyczna.pl/2143,zachowawcze-leczenie-refluksu-zoladkowoprzelykowego-u-niemowlat-mieszanki-mleczn.html
16. Rybak, K. Fryderyk, D. Celińska-Cedro, Wytyczne diagnostyki i leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego u dzieci, www.standardy.pl/artykuly/id/498
17. M. Nehring-Gugulska, A. Oslislo, Jak należy postępować, jeśli niemowlę karmione wyłącznie piersią obficie ulewa (refluks żołądkowo-przełykowy)? Czy należy wprowadzić sztuczne mleko zapobiegające regurgitacjom (typu AR) lub mieszać je z odciągniętym pokarmem?, www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.26.

Karmienie piersią

Wideoporady: mleko mamy i karmienie piersią Mleko matki – najlepsze mleko dla dziecka. Zobacz, jaki skład ma mleko kobiece! Przygotowanie do karmienia piersią Techniki i pozycje do karmienia piersią noworodka Mleko mamy zawiera prebiotyki i probiotyki. Nie bez powodu! Siara, czyli pierwsze mleko matki – co warto wiedzieć? Jak pobudzić laktację - skuteczne sposoby w zgodzie z naturą Jak karmić piersią Gdy dziecko nie chce ssać piersi Odbijanie po karmieniu piersią noworodka Nawał mleczny Zastój pokarmu Przechowywanie mleka matki- jak to zrobić prawidłowo? Zapalenie piersi – objawy, przyczyny, leczenie. Poradnik HiPP Omega-3 (ALA) - ważne dla rozwoju mózgu i komórek nerwowych Witamina D – ważna do budowy kości Ulewanie u noworodka – przyczyny i sposoby na ulewanie u dzieci Kolka niemowlęca - jak ją rozpoznać? Po czym rozpoznać zaparcia u noworodka karmionego piersią? Wzrost i rozwój mózgu w pierwszym roku życia dziecka Mama wraca do pracy Karmienie dziecka z refluksem – wszystko, co powinnaś wiedzieć Karmienie piersią i karmienie mieszane – po czym poznam, że moje dziecko się najada? Jak długo karmić piersią i jak odstawić dziecko od piersi? Porady Na czym polega dieta matki karmiącej ? Karmienie mieszane – jak łączyć karmienie piersią i butelką? Wzdęcia u noworodka Karmienie piersią po cesarce Karmienie piersią w ciąży Mikrobiota jelitowa u dzieci - jak dbać o odporność dziecka i zdrowy brzuszek? Karmienie piersią a odporność dziecka – budowanie odporności niemowląt od pierwszych dni życia