1. miesiąc życia dziecka – rozwój noworodka pomiędzy 1. a 4. tygodniem

Twoje dziecko właśnie przyszło na świat! Gratulacje! Pierwsze tygodnie z noworodkiem to czas na pełną wzruszeń obserwację rozwoju miesięcznego dziecka, poznawanie się, naukę karmienia piersią lub butelką i stopniową adaptację do nowej rzeczywistości. Poznaj przebieg 1. miesiąca życia dziecka i sprawdź, jak pielęgnować maluszka pomiędzy 1. a 4. tygodniem.

Ciąża, poród i pobyt w szpitalu już za Wami. Mamy nadzieję, że Wasze dziecko jest zdrowe, a Wy wspólnie przeżywacie pierwszy miesiąc po ciąży, poznajecie się i przyzwyczajacie do nowej rzeczywistości. Powinniście wykorzystać ten szczególny czas na nawiązywanie bliskiej relacji z maluszkiem.

W 1. miesiącu życia dziecka dopiero uczycie się odczytywać wysyłane przez nie sygnały. Wiele rzeczy jest jeszcze nowych, dlatego możecie czuć się zagubieni, przytłoczeni, a nawet zestresowani. To normalne – narodziny malucha zmieniły Wasze życie o 180^o, lecz z dnia na dzień będzie coraz łatwiej, a Wy zaczniecie powoli uczyć się swoich nowych ról.

Jeśli możesz uzyskać pomoc i wsparcie od rodziny lub przyjaciół – przyjmij je z wdzięcznością! Pozwól im się Tobą zaopiekować: zamiast kolejnych śpioszków dla dziecka, poproś o garnek zupy lub zapytaj o pomoc w bieżących, domowych obowiązkach.

Pierwszy miesiąc życia dziecka zaczyna się od sporego szoku, którym jest zderzenie się ze światem zewnętrznym. Poza brzuszkiem mamy do malucha dociera mnóstwo bodźców. Przytłumione do tej pory dźwięki, w tym głosy mamy i taty, stają się donośne i bardzo wyraźne, światło razi małe oczka, a wszechobecny chłód zdecydowanie nie jest tak przyjemny, jak ciepło płynu owodniowego. Ubranka, pościel lub dłonie rodziców stale ocierają o delikatną skórę, a zewsząd dochodzą całkiem nowe zapachy.

Noworodek po porodzie zaczyna słyszeć burczenie w brzuszku, które zwiastuje początek pracy jego układu pokarmowego. Jego ciało, wcześniej ciasno zwinięte w macicy, staje się wyprostowane, a kończyny mogą się swobodnie poruszać. Pierwsza doba noworodka to też konieczność nauki nowych czynności: oddychania, ssania piersi, ale też płaczu, który teraz staje się donośny i natychmiast alarmuje zatroskanych rodziców.

Obecnie większość klinik i szpitali położniczych wspiera budowanie więzi pomiędzy rodzicami a noworodkiem po porodzie. Prawdopodobnie tuż po narodzinach położna ułożyła nagie maleństwo na Twoim brzuchu lub piersi w kontakcie skóra do skóry. Kontakt skóra do skóry uspokaja i koi płacz noworodka, buduje bezpieczeństwo i wspiera rozwój emocjonalny. Czy nie był to zapierający dech w piersiach cud, gdy nagle zobaczyłaś na żywo, kto dokładnie rósł pod Twoim sercem przez ostatnie 9 miesięcy?

Nawet w przypadku cesarskiego cięcia nie rezygnuje się z tak ważnego kontaktu skóra do skóry. Jeśli noworodka po porodzie nie można od razu przystawić do piersi mamy, to maluch jest zwykle jak najszybciej przekazywany szczęśliwemu tacie, który w ten sposób doświadcza tej samej intensywnej pierwszej bliskości, co Ty jako matka.

Sprawdź jak wyglądają pierwsze chwile z noworodkiem po porodzie.

Jeśli poród był trudny lub noworodek wymagał pomocy medycznej, nawiązanie natychmiastowego kontaktu skóra do skóry mogło być niemożliwe. Na szczęście doświadczenie bliskości i budowania więzi w pierwszych godzinach po urodzeniu można nadrobić później. Kiedy Ty i dziecko poczujecie się lepiej, możecie kangurować się w kontakcie skóra do skóry. Warto z tego korzystać nie tylko po porodzie, lecz także w pierwszych tygodniach z noworodkiem w domu.

Przeciętna waga noworodka tuż po porodzie wynosi 3,3-3,6 kg, ale zdrowy, donoszony maluszek może ważyć od 2,5 do 4 kg. W pierwszych dniach po porodzie następuje fizjologiczna utrata wagi noworodka (za normę uznaje się spadek nie większy niż 10%). Po pewnym czasie maluch „odbija się” – waga noworodka po 2 tygodniach powinna być już równa lub wyższa od jego wagi urodzeniowej.

Do monitorowania wagi dziecka w 1. miesiącu konieczna jest precyzyjna waga dla noworodków. Zaopatrz się w nią tylko wtedy, kiedy zaleci Ci to lekarz lub położna. W większości przypadków wystarczająca będzie kontrola masy ciała dziecka podczas wizyt patronażowych położnej środowiskowej.

Jeśli masz jakiekolwiek obawy dotyczące przyrostu wagi dziecka w 1. miesiącu życia, zwróć się do położnej lub doradcy laktacyjnego – chętnie Ci pomogą. Ważną osobą kontaktową jest również pediatra, z którym będziecie spotykać się podczas wizyt profilaktycznych i szczepiennych.

W ciągu pierwszych 2 miesięcy życia dziecko powinno przybierać na wadze od 180 g do 220 g tygodniowo, czyli 26-31 g dziennie. Tempo przybierania na wadze noworodka zależy od takich czynników, jak masa urodzeniowa, podawany pokarm, predyspozycje dziedziczne, rytm karmienia itp.

Indywidualne zapotrzebowanie na sen u noworodka bywa różne i zwykle zależy od wielu czynników. W 1. miesiącu życia dziecka często utrzymuje się prenatalny rytm snu, składający się z krótkich faz czuwania z dwu- lub czterogodzinnymi przerwami na sen. Z reguły na początku noworodki potrzebują od 14 do 18 godzin snu na dobę. Niektórym wystarcza znacznie mniej, inne śpią prawie całą dobę i trzeba je budzić nawet na karmienie piersią.

Noworodki po porodzie mają dużą potrzebę snu. W pierwszej i drugiej dobie życia odsypiają trudy narodzin, a w kolejnych dniach i tygodniach potrzebują mnóstwo odpoczynku i regeneracji. Sen pozwala odciąć się od bombardujących malucha bodźców zewnętrznych i przetworzyć wszystkie wrażenia, które jego zmysły odebrały w trakcie okresów aktywności.

Śpiący noworodek może poruszać się, robić miny, a nawet płakać przez sen. Nie obawiaj się – dziecku na pewno nie dzieje się wtedy krzywda! Choć niespokojny sen u noworodka może Cię martwić, to dla Twojego malucha jest zupełnie normalny. Musisz pamiętać, że poszczególne fazy snu noworodka dopiero się kształtują, a dziecko odpoczywa i regeneruje się nawet pomimo ciągłego wiercenia i poruszania.

Poznaj rytm dobowy noworodka i sprawdź, ile snu potrzebuje niemowlę w poszczególnych miesiącach życia.

Pierwszy miesiąc życia dziecka przebiega pod znakiem intensywnego przybierania na wadze i stopniowej adaptacji do życia poza brzuszkiem mamy. W śledzeniu rozwoju noworodka tydzień po tygodniu pomoże Ci nasz uproszczony schemat.

Ważne: Wszystkie powyższe dane są uśrednione i mają tylko charakter poglądowy! Każde dziecko rośnie i rozwija się we własnym tempie, a różnice pomiędzy maluchami w tym samym wieku mogą być bardzo duże.

Celem rozwoju niemowlaka w 1. miesiącu życia jest głównie przyzwyczajenie się do nowych warunków panujących poza brzuszkiem mamy. Typowe dla tego okresu są:

• Anielski uśmiech noworodka, który zwykle pojawia się mimowolnie podczas snu. Dziecko zacznie uśmiechać się świadomie dopiero za kilka tygodni.

• Bodźce zewnętrzne (głosy, muzyka, twarze itp.) muszą być trwałe, aby dziecko mogło je przetworzyć i zareagować na nie.

• Bodźce zewnętrzne mogą być świadomie wygaszane, zwłaszcza podczas snu.

4-tygodniowe dziecko nadal porusza rączkami i nóżkami w chaotyczny, nieskoordynowany sposób. Zwykle potrafi już leżeć na brzuszku i przekładać główkę z jednej strony na drugą. Niektóre noworodki w leżeniu na brzuchu próbują też oderwać główkę od podłoża. W 1. miesiącu życia dziecka występują też liczne odruchy noworodkowe, które ułatwiają maluszkowi m.in. znalezienie piersi mamy i jedzenie.

Charakterystyczną cechą rozwoju dziecka w 1. miesiącu życia jest występowanie pewnych automatycznych i mimowolnych reakcji na bodźce zewnętrzne. Te reakcje to tzw. odruchy pierwotne u noworodka. Dzięki nim maluszek jest w stanie pobierać pokarm, oddychać i chronić się przed zagrożeniami.

U noworodka w 1. miesiącu życia można zaobserwować następujące odruchy:

• odruch szukania – jeśli coś dotknie do policzka noworodka, maluch odwraca głowę w tę stronę, otwiera usta i zaczyna szuka piersi,

• odruch ssania – dziecko chwyta brodawkę wargami i ssie,

• odruch Moro – odruch chwytania mamy, który jest pozostałością po naszych przodkach – dawno temu pomagał dziecku przetrwać: w niebezpiecznych sytuacjach maleństwo chwytało się jej ciała (podobnie jak robią to zwierzęta),

• odruch chwytania – jeśli dotkniesz wewnętrznej części dłoni dziecka palcem, maluch mocno zaciśnie na nim paluszki,

• odruch stąpania – gdy noworodek trzymany w pozycji pionowej poczuje pod stopami twarde podłoże, zaczyna wykonywać ruchy podobne do chodu,

• odruch pełzania – noworodek ułożony na brzuchu matki powoli pełza w stronę jej piersi, by zjeść swój pierwszy posiłek.

Pierwszy skok rozwojowy u noworodka ma miejsce około 4.-5. tygodnia życia. Jego objawami są: marudzenie, płaczliwość, rozdrażnienie, trudności w przystawieniu do piersi oraz częstsze wybudzenia w nocy. Po kilku lub kilkunastu dniach maluszek uspokaja się, a rodzice mogą zauważyć szereg nowych umiejętności, których dziecko nauczyło się dosłownie w ciągu jednej nocy.

W wyniku skoku rozwojowego w 4. tygodniu życia noworodek:

• intensywniej odbiera bodźce, co początkowo może budzić jego lęk,

• staje się bardziej aktywny,

• z uwagą patrzy na twarze dorosłych i próbuje je śledzić wzorkiem,

• zaczyna płakać prawdziwymi łzami.

Przeczytaj więcej na temat skoków rozwojowych u niemowląt i małych dzieci.

Nie ulega wątpliwości, że noworodek po porodzie widzi. Obraz odbierany przez jego mózg jest jednak bardzo zamazany. Początkowo dziecko widzi ostro tylko z odległości 20-25 centymetrów. To w zupełności wystarcza, by dostrzec twarz mamy lub taty podczas zabawy, pielęgnacji, karmienia lub pieszczot. Przedmioty i osoby znajdujące się dalej niż 25 cm są bardzo niewyraźne. W pierwszym miesiącu życia dziecka wzrok nie jest jego dominującym zmysłem. O wiele ważniejsze i ciekawsze dla maluszka są: melodia głodu bliskich oraz zapach taty i mamy (zwłaszcza, jeśli mama pachnie mlekiem).

Warto mieć na uwadze, że wzrok noworodka charakteryzuje tzw. widzenie peryferyjne. Oznacza to, że dziecko widzi lepiej przedmioty i twarze, które znajdują się po bokach. Jeśli chcesz nawiązać kontakt z maluchem, spróbuj ustawić się z boku, a nie na wprost.

Bliskość i bezpieczeństwo to dwie rzeczy, których najbardziej potrzebuje noworodek w 1. miesiącu życia, aby móc się dobrze rozwijać. Z tego względu stymulacja rozwoju noworodka w pierwszych dniach i tygodniach powinna polegać głównie na tuleniu, głaskaniu, bujaniu, śpiewaniu piosenek czy opowiadaniu o otaczającym świecie.

Na początku maluszek będzie zwracał uwagę głównie na znajome głosy rodziców lub rodzeństwa. Coraz chętniej zacznie też patrzeć na twarze bliskich – to właśnie one najmocniej przyciągają uwagę zarówno tygodniowego, jak i miesięcznego noworodka.

Rozwój emocjonalny noworodka wspiera się głównie poprzez bliskość. Dotyk, ciepło ciała rodzica, łagodne ruchy i ciche szepty sprawiają, że maluch czuje się bezpiecznie, wycisza się, a w rezultacie zwykle zasypia.

Niektóre świeżo upieczone mamy niechętnie oddają swoje 1-miesieczne dziecko, czy to pediatrze na badanie kontrolne, czy innym członkom rodziny, w tym tacie. Jest to normalne, uwarunkowane ewolucyjnie zachowanie. Mimo wszystko tatusiowie powinni mieć możliwość poznawania swojego maleństwa na równi z mamą, zwłaszcza, jeśli po urlopie ojcowskim wracają do pracy.

Rozwój emocjonalny dziecka i budowanie z nim więzi można wspierać poprzez:

• kontakt skóra do skóry, najlepiej na nagiej klatce piersiowej lub brzuszku mamy i taty,

• kontakt wzrokowy, zwłaszcza podczas karmienia i pielęgnacji dziecka,

• karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym w sposób sprzyjający budowaniu więzi (w bliskim kontakcie fizycznym),

• szybkie reagowanie na potrzeby noworodka, takie jak głód, pragnienie, bliskość, zimno, ciepło itp.,

• spanie w tym samym pomieszczeniu (dziecko we własnym łóżeczku, tradycyjnym lub tzw. dostawce).

Oprócz bezpośredniego karmienia piersią każdy inny punkt może wykonywać zarówno mama, jak i tata. Jeśli jako tata czujesz się teraz trochę zbędny, ponieważ Twoja żona karmi piersią, to pamiętaj, że nadal możesz angażować się w inne czynności: noszenie, przytulanie, przewijanie, a także mycie, kąpanie i pielęgnację noworodka. W ten sposób możesz nawiązać więź z dzieckiem tak samo intensywnie, jak Twoja partnerka poprzez karmienie piersią. Nie ma więc powodu do zazdrości!

Poznaj wskazówki dla świeżo upieczonych tatusiów na pierwsze dni z noworodkiem.

Po intensywnych dniach z dużą liczbą odwiedzających lub po wizycie u pediatry dziecko może szczególnie dużo płakać. W takim przypadku płacz jest zwykle formą przetwarzania bodźców, której najlepiej towarzyszyć z miłością.

Trudne emocje u dzieci w tym wieku może ukoić tylko rodzic. Zapewnij maluszkowi spokojne otoczenie, trzymaj go blisko i pocieszaj łagodnymi słowami. Choć płacz noworodka bywa trudny do zniesienia, to nie zostawiaj malucha samego – właśnie teraz noworodek najbardziej potrzebuje Twojej obecności. Z biegiem czasu dziecko rozwinie umiejętność przetwarzania bodźców zewnętrznych w inny sposób.

Noszenie noworodka na rękach przez długi czas bywa męczące, dlatego warto „pomóc sobie” chustą. Dziecko w chuście jest stale przytulone do Twojego ciała, co daje mu poczucie bezpieczeństwa i ułatwia zaśnięcie. Ty z kolei masz obie ręce wolne, dlatego możesz bez problemu wyjść na spacer lub zrobić sobie posiłek. Pamiętaj, że noworodek w chuście powinien przyjmować optymalną, wygodną dla niego i dla Ciebie pozycję. Jeśli jeszcze nigdy nie chustowałaś dziecka, umów się na konsultację z doradcą chustonoszenia.

Nie masz ochoty nosić dziecka w chuście? Oczywiście, możesz się bez niej obejść. Trzymaj maluszka pionowo na ramieniu i jak najbliżej ciała. W ten sposób dziecko zawsze będzie mogło Cię poczuć, powąchać i zobaczyć.

Karmienie noworodka jest niezwykle ważną czynnością, zarówno dla maluszka, jak i dla jego rodziców. Mama i tata zawsze chcą podawać swojemu dziecku jedzenie, które pozwoli mu zdrowo się rozwijać i rosnąć, dostarczając przy tym wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. Bez względu na to, czy wybierzecie karmienie noworodka piersią, mlekiem modyfikowanym czy karmienie mieszane, postarajcie się przestrzegać następujących zasad:

• Jeśli to możliwe, zawsze karmcie dziecko w bliskim kontakcie fizycznym i w pozycji, w której maluch ma lekko uniesiony i dobrze podparty tułów oraz główkę.

• W trakcie karmienia utrzymujcie kontakt wzrokowy z maluszkiem, zwłaszcza w pierwszych miesiącach życia.

• Upewnijcie się, że każde z Was karmi dziecko w wygodnej i ergonomicznej pozycji (zarówno dla rodzica, jak i dla malucha). Plecy rodzica powinny być proste i komfortowo podparte, nogi – swobodnie ułożone, a ramiona – oparte (np. na podłokietniku lub poduszce do karmienia) i odciążone.

• Postarajcie się zrelaksować i odprężyć – noworodek świetnie wyczuje każdy przejaw napięcia i zareaguje na niego stresem, a nawet płaczem.

Dziecko w 1. miesiącu życia spędza na karmieniu sporo czasu. Maluszek dopiero doskonali ssanie i pobieranie pokarmu, dlatego szybko się męczy i potrzebuje częstych przerw. Karmienie nie tylko zaspokaja głód dziecka, lecz także pełni wiele innych funkcji: buduje poczucie bezpieczeństwa i bliskości, zaspokaja potrzebę ssania, pomaga się uspokoić i wyciszyć, np. po trudnym dniu z nadmiarem wrażeń. Bez obaw, w miarę upływu kolejnych tygodni, sesje przy piersi lub z butelką w buzi będą się skracać.

W 1. miesiącu życia dziecka należy obserwować tzw. wczesne oznaki głodu i reagować na nie, zanim dziecko stanie się niespokojne i rozdrażnione. Noworodek daje znać, że chce jeść, kiedy:

• kręci głową w przód i w tył,

• marszczy brwi,

• podczas snu wykonuje szybkie ruchy oczkami,

• oblizuje wargi,

• wykonuje ruchy ssące i wydaje dźwięki,

• wystawia język,

• trzyma rączkę przy ustach.

Odpowiedź brzmi: tak. W pierwszym miesiącu życia złotą zasadą jest karmienie noworodka co 3 godziny (maksymalnie mówi się o 4 godzinach). Jeśli maluch śpi już dłużej niż 3 godziny, trzeba go obudzić i podać mu pierś lub butelkę. W przeciwnym razie poziom cukru we krwi dziecka zacznie spadać, przez co będzie ono miało jeszcze większe trudności z wybudzeniem się.

Ta zasada dotyczy zarówno karmienia noworodka w 1. dobie, jak i pod koniec 4. tygodnia życia. Po okresie noworodkowym dziecka nie trzeba już wybudzać.

Poznaj najważniejsze wskazówki dotyczące karmienia niemowlaka w nocy.

Skąd wiadomo, że karmienie miesięcznego dziecka jest efektywne? Jeśli maluch moczy kilka pieluszek dziennie i prawidłowo przybiera na wadze, to prawdopodobnie wszystko jest w najlepszym porządku. Bez względu na to, czy karmisz piersią, czy butelką, pamiętaj też o jednej z najważniejszych zasad (nie tylko w 1. miesiącu życia): dziecko je tyle mleka, ile faktycznie potrzebuje. To ono najlepiej wie, kiedy jego brzuszek jest już pełny!

Dowiedz się, po czym jeszcze poznasz, że Twoje dziecko się najada.

Czasami ze względów medycznych konieczne staje się uzupełnienie karmienia noworodka piersią o określoną ilość mleka modyfikowanego. Ilość pokarmu z butelki, jaką należy podać dziecku w 1. miesiącu życia, może być bardzo różna. Porozmawiaj o tym ze swoją położną lub pediatrą, którzy dobiorą wielkość porcji do waszej indywidualnej sytuacji.

Wiele karmiących mam obawia się, że równoczesne karmienie piersią i butelką szybko doprowadzi do niepożądanego odstawienia dziecka od piersi. Nie musi tak jednak być! Położna lub certyfikowany doradca laktacyjny udzielą Ci wsparcia i wskazówek, jak sprawić, by tymczasowe karmienie dwoma rodzajami mleka było skuteczne. Przygotują też plan stopniowego przejścia z karmienia mieszanego na wyłączne karmienie piersią i pomogą Ci w jego realizacji.

W skrócie: Położna lub certyfikowany doradca laktacyjny pomogą Ci we wszystkich kwestiach związanych z karmieniem piersią. Wsparcie kompetentnej osoby jest potrzebne zwłaszcza przy początkowych trudnościach z karmieniem noworodka po porodzie i w pierwszych tygodniach życia. Fachowa opieka i celne porady dają mamie poczucie bezpieczeństwa i pozwalają wzmacniać zaufanie do własnego ciała.

Dowiedz się więcej o zawodzie położnej – jak pracuje i w czym może Ci pomóc.

Podczas karmienia miesięcznego dziecka butelką obowiązują takie same zasady, jak w przypadku karmienia piersią: karm na żądanie, zgodnie z potrzebami maluszka. Ilość mleka wypijanego przez dziecko zależy od jego wieku i wagi – na początku nawet tydzień może robić różnicę!

Poznaj zasady karmienia noworodka butelką i sprawdź, jak często i ile mleka modyfikowanego należy podawać dziecku.

Noworodki, niemowlęta i małe dzieci powinny odwiedzać pediatrę nie tylko podczas choroby, lecz przede wszystkim na tzw. wizytach szczepiennych, profilaktycznych i bilansowych. Podczas tych wizyt lekarz sprawdza ogólny stan zdrowia i kontroluje rozwój dziecka. Dzięki dokładnemu badaniu możliwe jest wczesne wykrycie i leczenie ewentualnych problemów lub nieprawidłowości. Dowiedz się więcej o zdrowiu i rozwoju swojego dziecka.

W pierwszym tygodniu życia noworodka rodzice powinni wybrać dla niego pediatrę, składając deklarację w konkretnej przychodni. Zanim jednak maluszek odwiedzi swojego lekarza rodzinnego, będzie badany przez specjalistów z oddziału położniczego i neonatologicznego.

Badanie noworodka po porodzie ma miejsce już w pierwszych minutach jego życia. Stan zdrowia maluszka oceniany jest w skali Apgar, w której można przyznać od 0 do 10 punktów. W przypadku porodu naturalnego, to pierwsze, ważne badanie noworodka zwykle ma miejsce podczas kontaktu skóra do skóry. Dopiero po jego zakończeniu wykonuje się kolejne badania, m.in. waży i mierzy dziecko.

Pierwsza doba życia noworodka to również czas na przeprowadzenie szczegółowego badania neonatologicznego. Zwykle wykonuje się je na sali, w której przebywają mama i dziecko.

Badanie noworodka w pierwszej dobie po porodzie obejmuje ocenę:

• wyglądu ciała i ułożenia kończyn,

• aktywności, napięcia mięśni, rytmu snu i czuwania,

• pracy serca i rytmu oddychania,

• bezwarunkowych odruchów noworodkowych,

• reakcji na bodźce zewnętrzne,

• anatomii narządów płciowych i jamy ustnej,

• jamy brzusznej (badanie palpacyjne),

• umiejętności ssania i połykania.

Druga doba noworodka jest jeszcze bardziej intensywna – to wtedy ma miejsce rutynowe badanie słuchu oraz tzw. pobranie krwi na bibułę do badań przesiewowych. Położna pobiera kilka kropel krwi z pięty dziecka, które są niezbędne do wykrycia ewentualnych wrodzonych wad metabolicznych. Jeśli wynik tego badania będzie prawidłowy, nie otrzymasz żadnej informacji. W tym przypadku brak wiadomości to dobra wiadomość!

Poznaj listę i przebieg wszystkich badań noworodka po porodzie.

W przypadku dzieci urodzonych w domu lub w ośrodku porodowym badania przesiewowe słuchu noworodków zazwyczaj wykonywane są w przychodni. Położna prawdopodobnie przypomni Ci o tym i w razie potrzeby poleci odpowiedni gabinet pediatryczny.

Pierwszy miesiąc życia dziecka to również regularne wizyty położnej środowiskowej, która będzie odwiedzała Was w domu. Każdemu maluszkowi i jego mamie przysługują minimum 4 takie wizyty, a pierwsza z nich ma miejsce już w 2. dniu po powrocie ze szpitala.

Podczas każdej wizyty położna kompleksowo oceni rozwój noworodka, obejrzy jego skórę oraz odpowie na wszystkie Twoje pytania. Będzie też kontrolowała przyrost wagi dziecka w 1. miesiącu życia, skuteczność karmienia i poprawność pielęgnacji, a w razie potrzeby pomoże np. przy pierwszej kąpieli noworodka lub przy przystawianiu do piersi.

Pomiędzy 1. a 4. tygodniem życia dziecka zaplanowana jest pierwsza wizyta u pediatry. Każda taka wizyta jest dość długa – lekarz zechce poznać rodziców oraz całą historię dziecka: od początku ciąży aż do obecnej chwili. Następnie wykona szczegółowe badanie noworodka, zważy i zmierzy malucha oraz oceni wielkość ciemiączka. Na sam koniec lekarz porozmawia z Wami o schemacie i harmonogramie szczepień dzieci.

W pierwszym roku życia malucha czeka Was przynajmniej kilka profilaktycznych lub szczepiennych wizyt u pediatry. Najlepiej jest umówić wszystkie spotkania z wyprzedzeniem. Dzięki temu w codziennym rozgardiaszu nie będziecie musieli już pamiętać o rezerwacji odpowiedniego terminu i zyskacie pewność, że maluch zawsze zjawi się u lekarza w odpowiednim momencie.

Pierwszy miesiąc życia dziecka to czas, kiedy rozpoczyna się długotrwały proces uodparniania jego organizmu przeciwko najgroźniejszym chorobom. Mowa tu oczywiście o obowiązkowych szczepieniach dla dzieci. Szczepienia przeciwko WZW typu B, rotawirusom, błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Hib oraz pneumokokom należy wykonać od 6. tygodnia życia, czyli w 2. miesiącu życia dziecka. Pediatra zazwyczaj pyta o te szczepienia już w czasie wizyty patronażowej – warto wtedy porozmawiać z nim o wszystkich swoich wątpliwościach, by móc podjąć najlepszą, świadomą decyzję.

Kolejne szczepienia niemowlaka będą odbywały się zgodnie z kalendarzem szczepień obowiązkowych i zalecanych. O dokładnych terminach wizyt szczepiennych i rodzajach preparatów podawanych dziecku należy zawsze rozmawiać z jego pediatrą.

W skrócie: Twój pediatra może udzielić Ci wyczerpujących porad na temat możliwych szczepień obowiązkowych i zalecanych oraz wszystkich badań profilaktycznych przewidzianych na 1. miesiąc i 1. rok życia dziecka.

Pierwsze szczepienie noworodka ma miejsce niedługo po porodzie i zostaje odnotowane w książeczce zdrowia dziecka. Odbywa się ono dopiero po wyrażeniu zgody przez rodziców.

W pierwszej dobie podaje się maluszkowi 2 szczepionki dla noworodków:

• przeciwko WZW typu B,

• przeciwko gruźlicy (tzw. szczepienie BCG u noworodka).

Dziecko po szczepieniu może od razu wrócić do mamy. Po pewnym czasie w miejscu podania szczepionki BCG tworzy się pęcherzyk, a następnie strupek. Jeśli ranka nie goi się prawidłowo, warto pokazać ją położnej lub pediatrze.

Niektórzy świeżo upieczeni rodzice nigdy dotąd nie trzymali na rękach tak maleńkiego dziecka. Noworodek może wydawać się maleńki, kruchy i delikatny tak bardzo, że mama i tata zaczynają obawiać się, czy nie zrobią mu krzywdy podczas pielęgnacji. Takie obawy są normalne i towarzyszą wielu rodzicom. Na szczęście noworodki po porodzie wcale nie tak łatwo „uszkodzić”.

Jeśli mimo tej wiedzy nadal boicie się niektórych elementów pielęgnacji dziecka, możecie poprosić o pomoc położną. Specjalistka udzieli Wam instruktażu, pomoże w przebieraniu, przewijaniu i myciu dziecka lub będzie nadzorowała Wasze poczynania. Po powrocie do domu i kilku dniach spędzonych z maleństwem, rodzice zwykle nabierają wprawy w delikatnym i troskliwym obchodzeniu się ze swoim maleństwem. W końcu „praktyka czyni mistrza”.

Każde dziecko od urodzenia pokazuje swój wyjątkowy charakter. Nawet jeśli jesteście już doświadczonymi rodzicami, to nowonarodzone maleństwo prawdopodobnie nadal będzie Was zaskakiwać swoimi reakcjami, które mogą być zupełnie inne niż u Waszych starszaków. 1. miesiąc życia jest więc czasem wzajemnego poznawania się, odkrywania potrzeb i budowania relacji z tym wspaniałym, wyjątkowym człowiekiem, jakim jest wasze dziecko.

Połóg, czyli okres poporodowy, to pierwsze 6 tygodni po porodzie. W tym czasie świeżo upieczona mama dochodzi do siebie po ciąży i porodzie, a jej organizm intensywnie pracuje nad cofnięciem wszystkich ciążowych zmian. Oprócz zmian fizycznych, połóg obfituje też w liczne wyzwania emocjonalne. Dla niektórych kobiet ten okres jest prawdziwym rollercoasterem różnych odczuć, w którym przeplatają się radość, smutek, wzruszenie, płacz i szczęście.

Jeśli przed ciążą byłaś bardzo aktywna i nie mogłaś usiedzieć na miejscu, to konieczność odpoczynku i zwolnienia tempa życia w połogu może być bardzo trudna do zniesienia. Jednak zdecydowanie powinnaś cieszyć się tym czasem wstrząsów i cudów, w którym możesz „bezkarnie” odpoczywać i zadbać o swoje ciało.

Położna środowiskowa zapewne również zaleci Ci oszczędzający tryb życia. Nie bez powodu!

• Ścięgna i więzadła w Twoim ciele nadal są rozluźnione, co zwiększa ryzyko kontuzji.

• Po ciąży i porodzie mięśnie dna miednicy są bardzo obciążone i muszą powoli powrócić do swojego pierwotnego stanu.

• Macica zwija się i zmniejsza, czemu towarzyszy krwawienie i plamienie (tzw. odchody poporodowe).

Kilkutygodniowy okres poporodowy może też pomóc Ci dostosować się do nowego życia jako rodzic. Karmienie piersią lub przygotowanie butelki, zmiana pieluch, kołysanie dziecka do snu i wspólne przytulanie wzmacniają magiczną więź między dzieckiem a rodzicami oraz między Wami jako parą.

Wskazówka: W połogu nie musisz ciągle leżeć w łóżku! Niech świeżo upieczony tata przygotuje przytulny kącik, w którym będziecie mogli się relaksować (wspólnie lub w pojedynkę). Do pełni szczęścia potrzebne są tylko miękkie poduszki, coś do picia i przekąszenia, a także lekka lektura lub relaksująca muzyka. Spróbujcie!

Dla każdej z kobiet „dobry poród” oznacza coś innego. Każda z nas ma też inne doświadczenia porodowe i poporodowe, do których mimowolnie wraca myślami w połogu. Być może wcześniej życzyłaś sobie naturalnego porodu bez interwencji medycznych i Twoje życzenie się spełniło. Może oczekiwałaś cesarskiego cięcia w znieczuleniu zewnątrzoponowym, które pozwoliłoby Ci od razu przytulić dziecko, ale z różnych względów musiałaś otrzymać pełną narkozę.

Jeśli masz przykre doświadczenia lub wspomnienia z porodu, daj sobie czas na ich przepracowanie i przeżycie związanych z nimi emocji. Nawet jeśli od razu po powrocie ze szpitala czekają na Ciebie niecierpiące zwłoki obowiązki (np. starsze dzieci), daj sobie czas i postaraj się ograniczyć ilość zadań do minimum.

W skrócie: Położna, ginekolog, doula lub przyjaciółka, która już sama rodziła, są dobrymi partnerami do intymnych rozmów na temat własnych doświadczeń porodowych. Warto wcześniej jasno określić, czego oczekujesz od drugiej osoby: pełnego miłości współczucia, konstruktywnej pomocy w radzeniu sobie z trudnymi doświadczeniami czy po prostu wysłuchania i zrozumienia, bez ocen i niepotrzebnych komentarzy.

Czy trudno jest Ci cieszyć się z narodzin wyczekiwanego maluszka? Zachwycasz się swoim dzieckiem, ale w Twojej głowie dominuje smutek i przygnębienie? To normalne, zwłaszcza w pierwszych dniach po porodzie. Szalejące hormony sprawiają, że ponad połowa matek doświadcza tzw. baby blues – obniżonego nastroju, który może utrzymywać się do 2 tygodni. Są wtedy bardzo wrażliwe, doświadczają silnych wahań nastroju i mają poczucie zagubienia oraz bezradności. Zwykle po kilku czy kilkunastu dniach baby blues samoistnie mija, a nastrój i odczuwane emocje stają się adekwatne do sytuacji.

W niektórych przypadkach baby blues nie mija, a obniżony nastrój utrzymuje się przez dłuższy czas. Jeśli trwa to powyżej 2 tygodni, może przerodzić się w depresję poporodową. Kiedy nie możesz znaleźć sposobu na wyjście z dołka, zdecydowanie powinnaś poszukać profesjonalnej pomocy. Najlepszym wyborem będzie psycholog, psychoterapeuta lub psychiatra. Jeśli nie wiesz, do jakiego specjalisty powinnaś się zgłosić, porozmawiaj ze swoim ginekologiem, lekarzem rodzinnym, położną, a nawet z pediatrą Twojego dziecka. Wszyscy ci specjaliści są szczególnie wyczuleni na symptomy, które mogą świadczyć o problemach emocjonalnych mamy, i na pewno udzielą Ci cennych wskazówek.

Pierwszy miesiąc z noworodkiem jest zazwyczaj bardzo ekscytujący. Świeżo upieczeni rodzice czują, że ich życie wywróciło się do góry nogami i już nigdy nie będzie takie samo. Jednocześnie chcą, by 1. miesiąc życia dziecka oraz towarzyszące mu wzruszenia i zachwyty trwały wiecznie. Z myślą o tych rodzicach przygotowaliśmy kilka wskazówek, które pozwolą w pełni wykorzystać ten szczególny czas.

• Zadbaj o odpoczynek i przestrzeń na regenerację w trakcie połogu.

• Zaplanuj czas odwiedzin w sposób, który odpowiada Tobie i Twojej rodzinie.

• Poproś kogoś, by wyręczył Cię w gotowaniu. Skorzystaj z pomocy rodziny lub przyjaciół, zamów catering dietetyczny bądź jedzenie na dowóz.

• Śpij, kiedy tylko możesz.

• Załóż album ze zdjęciami dziecka i notuj jego pierwsze umiejętności i osiągnięcia.

Dla rodziców 1. miesiąc życia dziecka zawsze jest pełen wzruszeń, ale też niepewności i wątpliwości. Na tym etapie wszystko jest nowe, dlatego mama i tata często mają wiele pytań związanych z karmieniem, snem i rozwojem noworodka w pierwszych 4. tygodniach życia. Poniżej zebraliśmy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące pierwszego miesiąca życia dziecka.

• Jak przebiega rozwój dziecka w 1. miesiącu życia?

Jako noworodek Twoje dziecko dopiero odnajduje się w świecie. Oprócz instynktownych reakcji na bodźce zewnętrzne, takie jak światło, ciemność, dźwięki lub dotyk, tygodniowy noworodek może poruszać się tylko odruchowo. Wyraża swoje potrzeby bliskości, jedzenia lub ciepła poprzez mimowolne ruchy, płacz i wokalizacje.

W 1. miesiącu życia okresy aktywności noworodka są krótkie, a potrzeba snu zwykle przeważa nad chęcią odkrywania świata. 4-tygodniowy noworodek leżący na brzuszku będzie jednak w stanie podnieść główkę na kilka sekund, kiedy np. zaciekawi go coś ekscytującego w jego polu widzenia.

• Jak wygląda sen noworodka w pierwszym miesiącu życia?

Rytm snu i czuwania noworodków często jeszcze przez jakiś czas odpowiada rytmowi z okresu ciąży.  W ciągu jednego dnia noworodki mogą łącznie spać od 12 do nawet 18 godzin i dłużej. Jednak wraz z wiekiem dziecka i upływem kolejnych tygodni oraz miesięcy ilość wymaganego snu znacznie się zmniejsza.

Rytm snu każdego noworodka jest kwestią indywidualną. Niektóre dzieci śpią znacznie mniej niż inne. O tym, jak różne jest zapotrzebowanie na sen każdego z maluszków w pierwszych 4 tygodniach życia, można przekonać się, rozmawiając z innymi rodzicami. Forum Klubu mojego Maluszka HiPP oferuje właśnie taką możliwość.

• Ile mleka wypija noworodek w pierwszym miesiącu życia?

W pierwszych dniach życia żołądek noworodka jest zaledwie wielkości wiśni, ale w ciągu 1. tygodnia rośnie do wielkości zbliżonej do kurzego jaja. W związku z tym ilość mleka, którą zjada noworodek podczas każdego karmienia jest niewielka, ale powoli wzrasta.

Aby obliczyć ilość mleka zjadanego przez niemowlę karmione wyłącznie piersią, można skorzystać ze wzoru: waga dziecka w kilogramach x 150 ml. Warto pamiętać, że wyliczone wartości mają jedynie charakter poglądowy. Skuteczności karmienia piersią zwykle nie mierzy się objętością zjedzonego mleka, lecz np. ilością mokrych pieluszek w ciągu doby.

W przypadku wcześniaków, wieloraczków lub specjalnych wskazań medycznych ilość mleka zjadanego podczas jednego karmienia oraz w ciągu doby może być zupełnie inna niż ta przewidziana dla donoszonych noworodków. Szczegóły karmienia maleństwa należy omówić z położną lub pediatrą.

• Kiedy noworodek zaczyna widzieć twarze rodziców?

Wzrok miesięcznego dziecka jest zmysłem, który dopiero się kształtuje i doskonali. W pierwszym miesiącu życia dzieci widzą ostro jedynie przedmioty (w tym też twarze rodziców) znajdujące się w odległości 20-25 centymetrów. Reagują głównie na kontrastowe zestawienia kolorów (np. czarny i biały) oraz kształty przypominające twarz. Co ciekawe, noworodek rozpoznaje swoich rodziców nie po wyglądzie, lecz przede wszystkim po ich głosach, a mamę – po jej zapachu.

Małe gruczoły wokół sutków mamy produkują wydzielinę, której zapach przypomina dziecku płyn owodniowy. Dzięki temu czuje się ono pewnie i bezpiecznie blisko mamy nawet wtedy, kiedy nie jest w stanie jeszcze dostrzec szczegółów jej twarzy.

Uwaga:

Dla lepszej czytelności zwykle używamy formy męskiej w odniesieniu do osób, takich jak pediatra, ginekolog. Ważne: Wszystkim okazujemy takie samo uznanie.

Informacje o autorze:

Sabrina Sailer jest wolontariuszką doradzającą w zakresie karmienia piersią i przeszkoloną doradczynią w zakresie noszenia dzieci od 2010 roku. Pracuje jako copywriter i redaktor, a także nadzoruje różne projekty dotyczące łączenia rodziny i pracy.

Porady ekspertów i redakcja: Birgit Laue, położna i edukatorka medyczna, specjalistka PR, autorka.