Poronienia: przyczyny, objawy, rodzaje

Poronienie jest jednym z częstszych, a jednocześnie najtrudniejszych powikłań ciąży. Utrata wyczekiwanego dziecka zawsze jest dla pary ogromnym szokiem i niezwykle bolesnym przeżyciem. Zrozpaczeni rodzice często starają się poznać przyczyny poronienia, a także znaleźć informacje, co czeka ich w związku z wczesną utratą ciąży. Aby pomóc im w tym przygnębiającym momencie, zebraliśmy wszystkie najważniejsze informacje dotyczące objawów, przyczyn oraz postępowania po poronieniu.

Poronieniem nazywamy samoistną utratę ciąży, która ma miejsce przed 22 tygodniem. Dochodzi do niego, kiedy zarodek przestaje się rozwijać i obumiera, a następnie zostaje wydalony z macicy razem ze wszystkimi strukturami jaja płodowego. Jeśli utrata ciąży następuje po 22 tygodniu, to mówimy już o porodzie przedwczesnym.

Statystyki mówią, że około 10-20% rozpoznanych ciąż kończy się poronieniem. Odsetek wszystkich utraconych ciąż prawdopodobnie jest znacznie większy i sięga 30-50%. Często do poronienia dochodzi jeszcze zanim kobieta zorientuje się, że spodziewa się dziecka. Krwawienie po takim poronieniu zbiega się w czasie z terminem spodziewanej miesiączki, dlatego kobieta nawet nie dowiaduje się, że była w ciąży.

Poronienia są najczęstszym powikłaniem ciąży – przynajmniej raz doświadczyło ich aż 25% wszystkich kobiet, które zaszły w ciążę. Z tego względu, przyczyny poronień mogą być bardzo zróżnicowane. Do najczęstszych z nich zaliczamy:

• wady genetyczne zarodka – szacuje się, że odpowiadają aż za 50-70% wszystkich poronień,

• zaburzenia hormonalne mamy (np. nieleczone choroby tarczycy, niski poziom progesteronu, wysoki poziom androgenów),

• czynniki anatomiczne po stronie mamy (wady macicy, zrosty, niewydolność szyjki macicy, mięśniaki, endometrioza),

• przyczyny immunologiczne, np. zespół antyfosfolipidowy,

• poważną infekcję, np. różyczkę, opryszczkę (pierwszorazową), cytomegalię, chlamydiozę, toksoplazmozę, mykoplazmę,

• choroby przewlekłe,

• alkohol, papierosy, silny lub długotrwały stres.

Poronieniu mogą towarzyszyć pewne charakterystyczne objawy, które powinny skłonić każdą przyszłą mamę do konsultacji z lekarzem. Objawami poronienia zwykle są:

• krwawienie,

• ból w dole brzucha,

• skurcze macicy,

• plamienie z dróg rodnych,

• ból okolicy lędźwiowo-krzyżowej,

• nagłe ograniczenie lub ustąpienie objawów ciążowych takich jak np. mdłości, tkliwość piersi

Niekiedy poronienie nie daje żadnych objawów, a obumarcie zarodka zauważa dopiero lekarz podczas rutynowego badania USG.

Plamienie na początku ciąży pojawia się u wielu kobiet spodziewających się dziecka. Na szczęście, w większości przypadków nie oznacza ono poronienia – lekkie, brązowe, różowe lub podbarwione krwią plamienia zwykle nie stanowią zagrożenia dla ciąży, lecz zawsze wymagają konsultacji z lekarzem.

Najbardziej niepokojące są plamienia ze skrzepami, plamienia czerwoną krwią oraz mocniejsze, obfite krwawienia, w których widoczne są resztki tkanek. Takim krwawieniom mogą towarzyszyć skurcze i ból w dole brzucha. Jeśli obserwujesz u siebie te objawy, jak najszybciej udaj się do lekarza lub do szpitala! Choć intensywne krwawienie ze skrzepami w ciąży często oznacza poronienie, to zdarzają się przypadki, kiedy zarodek nadal rozwija się prawidłowo. Można to jednak skontrolować dopiero podczas badania USG w gabinecie ginekologa.

Bóle w dole brzucha są stosunkowo częstym objawem wczesnej ciąży. Uczucie kłucia, ciągnięcia i pobolewania w okolicy jajników spowodowane jest rozciąganiem się więzadeł macicy, które nie stanowi zagrożenia dla maleństwa. Kiedy jednak ból nasila się w czasie, nie ustępuje po odpoczynku lub przechodzi w bolesne skurcze (podobne lub mocniejsze od menstruacyjnych), powinnaś niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Bólowi podbrzusza może towarzyszyć też ból krzyża w ciąży. Ból pleców występujący w trakcie poronienia najczęściej ma charakter promieniujący i nasila się w trakcie skurczów macicy. Zwykle nie jest on jedynym objawem, lecz występuje razem z innymi symptomami poronienia.

Na szczęście, zazwyczaj ból pleców w ciąży jest niegroźny. Jego przyczynami są zupełnie normalne i pożądane zmiany anatomiczne oraz rozluźnienie się struktur miednicy, ale nie tylko.

Poznaj przyczyny bólu pleców w ciąży i sprawdź, jak sobie z nim radzić.

Do objawów poronienia zaliczamy też bolesne, nasilające się skurcze macicy, które mogą poprzedzać lub występować równolegle z krwawieniem bądź plamieniem. Nie wszystkie skurcze w ciąży są niebezpieczne – około połowy ciąży ( po 20 tygodniu ciąży) pojawiają się skurcze Braxtona-Hicksa, które stanowią „trening” macicy przed zbliżającym się porodem i są normalnym, a nawet oczekiwanym objawem. Takie skurcze odczujesz jako twardnienie brzucha (raczej niezbyt bolesne), które szybko mija i nie nasila się w czasie.

Dla wielu przyszłych mam niepokojący jest zanik objawów ciąży, nawet tych nieprzyjemnych, jak wymioty, ból piersi lub nudności. Jeśli objawy zanikają w pierwszych tygodniach ciąży, warto porozmawiać z lekarzem – brak objawów ciąży może, ale nie musi oznaczać poronienia, dlatego warto skontrolować stan maluszka podczas badania USG. Pamiętaj jednak, że odczuwanie objawów ciąży jest kwestią indywidualną – niektóre kobiety w ogóle nie cierpią z powodu mdłości, nudności, braku apetytu lub ciągłej senności, a mimo to ich dzieci rosną i rozwijają się prawidłowo.

Zupełnie normalny jest również zanik lub osłabienie przykrych objawów ciąży pod koniec I trymestru – wtedy wiele kobiet zaczyna czuć się lepiej, a mdłości i wymioty odchodzą w niepamięć.

Dodatkowymi, rzadszymi objawami poronienia mogą być:

• obfita, wodnista wydzielina, spowodowana odpłynięciem lub sączeniem się płynu owodniowego,

• niepokój, dreszcze, bóle mięśni, sztywność karku

• wysoka gorączka(powyżej 38 stopni C) – dochodzi do niej w przypadku poronienia zatrzymanego, kiedy w macicy zaczyna rozwijać się stan zapalny. Zwykle towarzyszy jej ból w dole brzucha.

W terminologii medycznej wyróżniamy kilka rodzajów poronień. Każde z nich cechuje się innymi objawami oraz rokowaniami.

Mimo groźnie brzmiącej nazwy, poronienie zagrażające nie oznacza utraty ciąży. Zwykle charakteryzuje się bezbolesnym, intensywnym plamieniem lub krwawieniem, któremu mogą towarzyszyć lekkie skurcze macicy. W takim przypadku mówimy o ciąży zagrożonej, która nadal może rozwijać się prawidłowo i pomyślnie zakończyć lub, niestety, ulec poronieniu.

Przedwczesne zakończenie ciąży, spowodowane naturalnymi przyczynami, bez podania farmakologii i wcześniejszej interwencji medycznej.

Objawia się krwawieniem, bólami brzucha i skurczami macicy. Podczas takiego poronienia wydalane są zarodek lub płód i struktury jaja płodowego, co można zaobserwować jako obfite krwawienie ze skrzepami i resztkami tkanek.

O poronieniu zatrzymanym mówimy w przypadku, kiedy po obumarciu płodu lub zarodka nie doszło do samoistnego wydalenia jaja płodowego. W takiej sytuacji konieczne jest farmakologiczne wywołanie poronienia (zwykle podanie prostaglandyn) , postępowanie wyczekujące lub postępowanie zabiegowe (łyżeczkowanie jamy macicy).

Poronienie zupełne (całkowite) ma miejsce wtedy, kiedy wszystkie struktury jaja płodowego zostały całkowicie wydalone z macicy i nie ma konieczności jej wyłyżeczkowania. Takie poronienie najczęściej ma miejsce przed 9-12tygodniem ciąży. Poronienia występujące w późniejszym czasie zwykle są poronieniami niezupełnymi (niecałkowitymi) – w macicy pozostają pewne elementy jaja płodowego, które należy usunąć podczas krótkiego zabiegu łyżeczkowania przeprowadzanego w znieczuleniu ogólnym.

Poronienie wczesne to takie, które nastąpiło przed 12 tygodniem ciąży. Ten typ poronienia stanowi aż 80% wszystkich rozpoznanych poronień. Każda utrata ciąży pomiędzy 12 a 22 tygodniem nazywana jest poronieniem późnym.

O poronieniach nawracających mówimy w sytuacji, kiedy kobieta utraciła 3 lub więcej następujących po sobie ciąż. Takie poronienia są dość rzadkie – występują u ok. 1% par starających się o dziecko.

Moment, w którym utrata ciąży zaczyna być określana jako poród przedwczesny następuje w 23 tygodniu ciąży. Czas ten nazywany jest granicą przeżywalności – noworodki urodzone po 23tygodniu ciąży mają już szanse na przeżycie poza brzuszkiem mamy. W tym czasie płuca dziecka są już na tyle rozwinięte, że w niektórych przypadkach i przy intensywnym wspomaganiu funkcji życiowych pozwalają na uratowanie maluszka. Warto jednak pamiętać, że spośród wcześniaków urodzonych w 23 tygodniu ciąży przeżywa jedynie 20-35%. Szanse te rosną jednak z każdym kolejnym dniem i tygodniem ciąży. Maleństwa urodzone w 24 i 25 tygodniu ciąży mają już około 50-70% szans na przeżycie, a spośród wcześniaków z 26 i 27 tygodnia przeżywa aż 90%!

Mimo to, ekstremalnie skrajne wcześniaki mogą mierzyć się z licznymi, krótko- i długofalowymi powikłaniami wcześniactwa. Z tego względu lekarze dokładają wszelkich starań, by zatrzymać poród przedwczesny lub maksymalnie odwlec go w czasie. Duże znaczenie ma tutaj odpowiednia opieka podczas całej ciąży i niezwłoczne zgłaszanie lekarzowi wszelkich niepokojących objawów.

Dowiedz się, jak rozpoznać poród przedwczesny i co robić w przypadku wystąpienia jego objawów.

Jedną z metod zapobiegania poronieniom jest odpowiednie przygotowanie się do ciąży, zarówno pod względem fizycznym, jak i merytorycznym. Minimum, o które powinna zadbać każda kobieta planująca dziecko to kontrolna wizyta u ginekologa z badaniem wewnętrznym, USG, a najlepiej również cytologią i wystawieniem skierowania na USG piersi. Jeśli cierpisz na przewlekłe dolegliwości i choroby, skonsultuj swoje plany prokreacyjne również ze specjalistami, u których się leczysz.

Po uzyskaniu dodatniego wyniku testu ciążowego, powinnaś umówić się na wizytę u lekarza, a następnie wykonywać wszystkie zlecone przez niego badania. Pozwalają one wykryć nieprawidłowości już na bardzo wczesnym etapie i natychmiast wdrożyć odpowiednie postępowanie, które może zapobiec utracie ciąży. Każda przyszła mama powinna też znać listę niepokojących objawów, które wymagają konsultacji z lekarzem.

Dowiedz się, kiedy potrzebne są dodatkowe badania w ciąży.

Niestety, nawet mimo wszelkich starań i troskliwej opieki medycznej, większości wczesnych poronień nie da się zapobiec. Jak zapewne pamiętasz, ponad połowa z nich spowodowana jest nieprawidłowościami genetycznymi po stronie zarodka, które prędzej czy później doprowadzą do jego obumarcia.

Poronienie i utrata upragnionej ciąży są dla każdej pary niewyobrażalnie trudnym i przykrym przeżyciem, któremu mogą towarzyszyć różne emocje: od rozpaczy, przygnębienia, zrezygnowania i poczucia beznadziei po złość, rozczarowanie, obwinianie się, poczucie bycia gorszym i niewystarczającym, a nawet wstyd.

Wszystkie te emocje i tak są już bardzo przytłaczające, a mogą być dodatkowo potęgowane przez niepewność co do dalszego postępowania oraz strach przed zbliżającymi się pobytem w szpitalu i zabiegami. Oprócz wsparcia i pomocy najbliższych, w tym czasie rodzice mogą potrzebować rzetelnych informacji o kolejnych krokach po poronieniu, które, choć w niewielkim stopniu, pozwolą im odzyskać poczucie kontroli w tak trudnej sytuacji.

W wielu przypadkach po poronieniu samoistnym nie są konieczne żadne zabiegi. Z taką sytuacją można spotkać się zwłaszcza przy wczesnych poronieniach, do ok. 9-12 tygodnia ciąży. Wystarczy wówczas kontrola ginekologiczna z badaniem USG, podczas którego lekarz oceni, czy jama macicy jest już opróżniona i nie pozostały w niej resztki jaja płodowego.

Jeśli zarodek obumarł, lecz nie doszło do krwawienia i usunięcia jaja płodowego z macicy (np. w przypadku poronienia zatrzymanego) lekarze mogą zdecydować o wyczekiwaniu przez określony czas na samoistne wystąpienie krwawienia i skurczów lub o podaniu kobiecie dopochwowego leku zawierającego prostaglandyny. Ma on za zadanie wywołanie skurczów i krwawienia, które pomogą opróżnić macicę. W zależności od przypadku, leki podaje się nawet kilkukrotnie w odstępach 3-4 godzin. Zwykle ma to miejsce w szpitalu, lecz niektórzy lekarze decydują o podaniu leków i odesłaniu pacjentki do domu. Po farmakologicznym wywołaniu poronienia konieczna jest kontrola USG, od której zależy dalsze postępowanie.

Najbardziej inwazyjnym zabiegiem przeprowadzanym po poronieniu jest wyłyżeczkowanie jamy macicy. Polega ono na mechanicznym opróżnieniu i czyszczeniu macicy przy użyciu specjalnego narzędzia. Jest to krótki zabieg, wykonywany przezpochwowo i w znieczuleniu ogólnym. Pacjentka zwykle może opuścić szpital w kilka godzin po zabiegu.

Łyżeczkowanie jamy macicy przeprowadza się w kilku sytuacjach:

• jeśli struktury jaja płodowego nie zostały w całości wydalone (poronienie niezupełne),

• jeśli farmakologiczne wywołanie poronienia okazało się nieskuteczne,

• w poronieniach po 13 tygodniu ciąży,

• jeśli takie są preferencje kobiety lub zalecenia lekarza.

Powikłania po poronieniu nie zdarzają się zbyt często. Zwykle mają one związek z nadmierną utratą krwi przez kobietę lub są następstwami zabiegów wykonywanych po poronieniu. Do możliwych powikłań poronienia zaliczamy:

• masywny krwotok, który wymaga interwencji lekarza (np. wyłyżeczkowania jamy macicy),

• niedokrwistość na skutek dużej utraty krwi,

• stan zapalny w macicy, np. przy poronieniu niezupełnym lub zatrzymanym,

• powikłania po zabiegu łyżeczkowaniu macicy: uszkodzenie macicy lub szyjki macicy, powstanie zrostów utrudniających zajście w kolejną ciążę.

Każda utrata ciąży jest ogromnie stresującym i traumatycznym przeżyciem, wiąże się z szokiem, niedowierzaniem i koniecznością przeżycia żałoby. Na szczęście, zgodnie z prawem, każda kobieta po stracie podczas pobytu w szpitalu ma możliwość skorzystania z pomocy psychologa, a niektóre placówki oferują bezpłatne konsultacje nawet do kilku miesięcy po poronieniu. Warto z takiej pomocy skorzystać – specjalista może pomóc m.in. w nazwaniu odczuwanych emocji, wyrażeniu obaw i lęków, a finalnie w przejściu przez wszystkie etapy żałoby.

Należy pamiętać, że wsparcia i pomocy potrzebuje nie tylko kobieta, ale też mężczyzna. Rodzicom po stracie pomagają liczne organizacje pozarządowe: stowarzyszenia, fundacje, poradnie funkcjonujące przy parafiach. W niektórych przypadkach wystarczy kilka spotkań z psychologiem, a w innych konieczna jest dłuższa, poszerzona terapia, na którą rodzice nie zawsze mają środki finansowe. Takie organizacje pomagają też w dopełnieniu formalności po utracie ciąży, a nawet w zorganizowaniu badań i diagnozowaniu przyczyn poronienia.

Nie bez znaczenia jest też wsparcie rodziny i przyjaciół, którzy zwykle są pierwszymi osobami dowiadującymi się o niepowodzeniu ciąży. Jeśli chcesz wesprzeć swoich bliskich przeżywających stratę, zapytaj, czy i jakiej pomocy potrzebują: może będzie to zrobienie zakupów, towarzyszenie podczas załatwiania formalności lub po prostu obecność. Unikaj natomiast pocieszania, mówienia, że nic się nie stało, że ciąża była jeszcze wczesna lub że para z pewnością niedługo będzie spodziewała się kolejnego dziecka. Nie zachęcaj też do zajęcia się innymi czynnościami, rzucenia w wir pracy, obowiązków domowych lub rozrywek. Pozwól bliskim przeżyć stratę w spokoju, na ich zasadach i zgodnie z ich potrzebami.

Specjaliści ginekolodzy i położnicy zwykle zalecają, by po poronieniu odczekać około 3-6 miesięcy ze staraniami o kolejną ciążę. W przypadku, kiedy poronienie nie wymagało łyżeczkowania macicy, kobieta teoretycznie jest gotowa na zajście w ciążę już przy najbliższej owulacji. Nie jest to jednak najlepszym pomysłem – organizm potrzebuje czasu na regenerację po ciąży oraz po samym poronieniu, zwłaszcza, jeśli wiązało się ono z utratą sporej ilości krwi. W przypadku kobiet, u których konieczne było łyżeczkowanie jamy macicy, zaleca się minimum 3-miesięczną przerwę między zabiegiem a staraniami o następną ciążę.

Warto mieć na uwadze, że sama gotowość fizyczna to za mało. Rodzice muszą być również gotowi psychicznie i emocjonalnie na rozpoczęcie starań o kolejne dziecko, a następnie przeżycie ciąży, porodu i powitanie nowego członka rodziny. Niestety, nie zawsze gotowość fizyczna idzie w parze z tą mentalną, a powrót do równowagi psychicznej po tak dotkliwej stracie może potrwać znacznie dłużej niż kilka miesięcy.

Zamieszczone informacje nie są diagnozą. Wszelkie niepokojące objawy zawsze skonsultuj z lekarzem prowadzącym ciążę

Źródła:
A. Bacz, Poronienie, www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/90964,poronienie
A. M. Gariepy i inni, Postępowanie terapeutyczne w przypadkach niepowodzeń wczesnej ciąży, podyplomie.pl/ginekologia/15115,postepowanie-terapeutyczne-w-przypadkach-niepowodzen-wczesnej-ciazy
P. Żółtowska-Bajczuk, Poronienia, www.szpitalzelazna.pl/poronienia-cz-1/www.szpitalzelazna.pl/poronienia-cz-2/www.szpitalzelazna.pl/poronienia-cz-3/
Krótka instrukcja: o Poronieniu, www.hellozdrowie.pl/krotka-instrukcja/poronienie/
red. G. H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia. Tom 1, wyd. PZWL, Warszawa 2015.