Połóg – co to jest, jak przebiega i ile trwa okres połogu?

Połóg to okres po porodzie, który zazwyczaj trwa około 6 tygodni. Przykre dolegliwości, jak ból krocza, podbrzusza czy odbytu, mogą ustąpić szybciej, ale nie oznacza to zakończenia połogu. W tym okresie w organizmie dochodzi do wielu zmian, dlatego kobieta potrzebuje czasu, aby wrócić do pełni sił, a ciało do  tego, jak funkcjonowało przed ciążą.

Okres połogu dzieli się na trzy etapy, niezależnie od formy porodu (naturalny czy CC):

• połóg bezpośredni – 1. doba po porodzie,
• połóg wczesny – 1. tydzień po porodzie,
• połóg późny – od 2 do 6. tygodnia po porodzie.

Najbardziej obciążający jest połóg bezpośredni, czyli pierwsza doba po porodzie. Wtedy gospodarka hormonalna jest poważnie zaburzona, a organizm kobiety wyczerpany po porodzie. Bardzo szybko zachodzą zmiany hormonalne i anatomiczne, stąd ważna jest opieka medyczna i spędzenie tego czasu pod czujnym okiem specjalistów w szpitalu.

Następnie zaczyna się połóg wczesny, który nadal wiąże się ze zmianami w funkcjonowaniu organów i ustroju, ale też z innymi wyzwaniami. To okres adaptacyjny, kiedy świeżo upieczona mama zaczyna opiekować się maleństwem i może odczuwać duże zmęczenie, a nawet dyskomfort wynikający z nowej roli, w jakiej się znalazła. Dochodzą do tego liczne dolegliwości, np. może pojawić się nawet anemia skutkująca znacznym osłabieniem. W tym okresie bardzo ważne jest wsparcie najbliższych, a także konsultacje z położną lub lekarzem.

Połóg późny to etap, kiedy dokuczliwe objawy ustępują, ale nie oznacza to, że kobieta całkowicie wróciła do formy sprzed ciąży – to może potrwać nawet kilka miesięcy. Jednak w tym okresie młoda mama może odczuwać więcej sił.

Połóg po cesarce przebiega nieco inaczej. Cesarskie cięcie to operacja chirurgiczna i polega na przecięciu powłok brzusznych, stąd przyszłej mamie podaje się środki przeciwbólowe, po których mogą wystąpić nudności, a nawet ból głowy i osłabienie. Zazwyczaj po porodzie cc młoda mama potrzebuje kilku dni, aby dojść do siebie – spędza je wtedy w szpitalu. Jednak nie jest to zasadą i wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji. Bardzo ważne jest podniesienie się z łóżka, nawet przed upływem 12 godzin od porodu. Jeżeli nie wstanie się z łóżka odpowiednio wcześnie, może dojść do przykurczów w obrębie blizny, a nawet innych nieprzyjemnych dolegliwości w obrębie brzucha, z trudno gojącą się raną włącznie.

Czytaj także: Karmienie piersią po cesarce - o czym musisz wiedzieć?

Pierwsza rzecz, jaką zauważa młoda mama po porodzie, jest krwawienie, które pojawia się zawsze, bez względu na formę porodu. Krwawienie porodowe nie jest powodem do obaw – jest to znak, że macica się oczyszcza. W tym czasie powinno się szczególnie dbać o higienę intymną, by uniknąć zakażeń. Ponadto powinno się często wymieniać podpaski (nie rzadziej niż co 4 godziny) i najlepiej stosować tylko te bawełniane, bez dodatku środków zapachowych (unikaj tamponów!).

To nie jedyny proces typowy dla połogu, m.in. zachodzi też cofanie się zmian ciążowych i porodowych, które dotyczą mięśnia macicy, dna miednicy, powłok brzusznych, pęcherza moczowego i jelit.

Macica przed porodem waży około 1,5 kg, w ciągu 6 tygodni połogu zmniejsza swój rozmiar do ok. 50 gramów, czyli do tylu, ile waży normalnie. Zmniejszeniu ulega również jej rozmiar i już krótko po porodzie kurczy się do swojej wielkości z połowy ciąży. W ciągu 10 dni od porodu macica znajduje się zazwyczaj za spojeniem łonowym, co oznacza, że jest niewyczuwalna przez powłoki brzuszne.

Obkurczanie się macicy po porodzie jest naturalnym zjawiskiem, przyspieszanym przez hormony, które przestają tak intensywnie działać na macicę. Wpływ na sprawniejsze obkurczanie mają skurcze oraz karmienie piersią - tutaj wytwarza się oksytocyna, , co pomaga wrócić jej do stanu sprzed ciąży. Co ciekawe, to właśnie oksytocyna pomaga zawiązać więź między mamą a maluszkiem tuż po porodzie.

Ból, jaki możesz odczuwać, sygnalizuje, że dochodzi do zwijania się macicy. Może być nieprzyjemny, zwłaszcza w pierwszych dniach po porodzie.
Warto dodać, że pochwa najczęściej wraca do stanu sprzed porodu w mniej więcej 3 tygodnie i wbrew częstej obawie nie jest luźniejsza niż wcześniej – może się tak zdarzyć tylko na skutek uszkodzenia mięśni lub źle założonych szwów.

Macica po porodzie oczyszcza się, dlatego już w kilka godzin po rozwiązaniu rozpoczyna się wydalanie resztek śluzu oraz błon, które nazywane są odchodami połogowymi. To zupełnie normalne zjawisko.

Najbardziej obfite krwawienie występuje na początku połogu, w pierwszej dobie, a później przez tydzień przypomina obfity okres. Do około 7. dnia po porodzie wydzielina jest krwista i intensywna, mogą pojawić się również skrzepy. Następnie przyjmuje kolor różowy, a potem brązowy. Po kilkunastu dniach staje się śluzowata i w końcu zanika, co ma miejsce w najpóźniej w 6. tygodniu po porodzie (zazwyczaj jest to 3-4. tydzień po porodzie).

Nasilenie krwawienia i odchodów poporodowych możesz zaobserwować przy cięższym wysiłku, na przykład przy bardziej angażujących pracach domowych oraz przy karmieniu piersią. Bardzo ważne jest, aby obserwować wydzielinę. Jeżeli krwawienie nie ustępuje lub odchody połogowe mają nieprzyjemny zapach, należy skonsultować się z lekarzem lub położną.

Ból krocza po porodzie jest następstwem rozciągnięcia, nacięcia lub pęknięcia. Kobieta w połogu może odczuwać ból, drętwienie czy ciągnięcie w miejscu nacięcia. Przez to też może obawiać się o poruszanie się, a nawet o wypróżnianie w obawie o szwy, a samo oddawanie moczu może powodować uczucie pieczenia i szczypania. Standardowo rana powinna się zagoić po około 10 dniach, jeżeli nie była zbyt duża, a sam ból powinien zniknąć po kilku dniach.

W tym czasie należy zadbać o prawidłową higienę, która powinna uwzględniać stałe wietrzenie miejsc intymnych oraz przemywanie letnią wodą po każdym wyjściu do toalety.

Połóg po cesarce powinien koncentrować się na ranie. Pamiętaj, że cesarskie cięcie to nie przecięcie skóry, ale wszystkich tkanek, zatem powrót do zdrowia dotyczy całego ciała świeżo upieczonej mamy. Szwy zewnętrzne nierozpuszczalne po operacji zwykle lekarz usuwa między 7. a 8. dobą połogu, a szwy wewnętrzne rozpuszczalne zanikają ok. 3-6 miesięcy. Blizna w trakcie gojenia zmienia kolor i na początku ma postać czerwonej pręgi, później białej, a następnie staje się ledwo widoczną kreską na linii bikini.

• Rana po cc powinna być utrzymywana w suchości i czystości, a także dezynfekowana 2-3 razy dziennie.
• Najlepiej wietrz ranę, ile tylko się da.
• Myj wyłącznie wodą z mydłem i osuszaj jednorazowym ręcznikiem papierowym.
• Unikaj ciasnej odzieży, zwłaszcza że sztucznych materiałów (postaw na bawełnę), a także pasów poporodowych.
• Jak najrzadziej dotykaj rany, a jeśli już, to wyłącznie czystymi dłońmi.

Przeczytaj także: Przygotowanie do karmienia piersią

W 3. lub 4. dobie po porodzie może pojawić się baby blues, zwane również depresją dnia trzeciego. Może trwać od kilku godzin do kilkunastu dni. Jest stanem całkowicie naturalnym i występuje nawet u 85% kobiet po porodzie. Jak się objawia? Możesz wtedy silniej odczuwać wszystkie emocje, być bardziej wrażliwa i płaczliwa oraz czuć się zagubiona i przytłoczona opieką nad dzieckiem.

Podłożem tego stanu jest zmęczenie oraz zachodzące zmiany w ciele (w tym laktacja i nawał pokarmu), a także i przede wszystkim hormony. Potężny wyrzut oksytocyny i endorfin sprawia, że czujesz napływ miłości do maluszka. Później poziom tych hormonów spada i wydziela się prolaktyna, wpływająca na wahania hormonów tarczycy i nadnerczy. W okolicach 7. dnia po porodzie gwałtownie spada poziom hormonów płciowych – estrogen i progesteron.

Może pojawić się depresja poporodowa, która statystycznie dotyka 10-20% kobiet po porodzie i pojawia się w okolicach 6. tygodnia połogu. Wśród jej objawów znajdują się zaburzenia snu i apetytu, obniżony nastrój oraz ciągły lęk o zdrowie dziecka. W skrajnych przypadkach mogą pojawić się nawet myśli samobójcze. Stan trwa zwykle około roku i wiąże się z ogromnym cierpieniem, dlatego trzeba koniecznie ją leczyć, natychmiast po zaobserwowaniu niepokojących objawów, jak np. ciągły smutek, brak radości, trudności z podejmowaniem decyzji czy poczucie bycia złą matką czy pozostawienia samej sobie (brak wsparcia).

Podczas połogu uruchamia się laktacja, za którą odpowiada wiele hormonów, w tym hormony tarczycy. Jej przebieg zależy w dużej mierze od stymulacji – im częściej dziecko będzie przykładane do piersi, tym więcej pokarmu zostanie wyprodukowane. Stabilizacja laktacji trwa 4-6 tygodni, czyli tyle, ile trwa połóg.

Co ważne, około 2-4. doby po porodzie pojawia się nawał pokarmu, czyli nadprodukcja mleka. Piersi są wtedy obrzmiałe i napięte, a nawet cieplejsze niż normalnie. Może to powodować dyskomfort.

Więcej, jak karmić piersią i jak radzić sobie z zastojem pokarmu, dowiesz się z naszych artykułów: Karmienie piersią od A do Z

Ciąża i poród to – z biologicznego punktu widzenia – spore obciążenie dla organizmu. Dlatego czas, kiedy kobiece narządy i układy wracają do normalnego funkcjonowania, powinien być czasem odpoczynku i regeneracji.
Połóg potrafi być ciężkim doświadczeniem dla młodej mamy, dlatego tak ważne jest, aby:

• odpoczywać i spać, kiedy tylko jest taka możliwość,
• dbać o urozmaiconą dietę,
• nie rezygnować z aktywności fizycznej i dostosować ją do możliwości i stanu zdrowia,
• nie przemęczać się,
• nie bać się prosić o pomoc,
• nie uprawiać seksu i nie wkładać nic do pochwy,
• dać sobie czas na powrót do formy sprzed ciąży.

Istnieje lista objawów podczas połogu, które powinnaś niezwłocznie skonsultować z lekarzem:

• wystąpienie dreszczy i gorączki,
• silny ból podbrzusza lub pleców,
• krwawienie, które znacznie się nasiliło,
• wyczuwalny nieprzyjemny zapach wydzieliny z pochwy,
• nagły zanik odchodów połogowych,
• ból i ciągnięcie szwu lub rany.

Pamiętaj, że nawet jeśli połóg przebiega książkowo i nie pojawiają się żadne niepokojące dolegliwości, po 6 tygodniach po porodzie każda kobieta powinna zgłosić się do lekarza.