Znieczulenie zewnątrzoponowe przy porodzie

Wiele mam z utęsknieniem czeka na moment, kiedy powita na świecie swojego maluszka. Radości związanej z narodzinami dziecka towarzyszy jednak często strach przed porodem. Poród naturalny kojarzy się bowiem z ogromnym bólem. Coraz więcej szpitali oferuje jednak przyszłym mamom znieczulenie zewnątrzoponowe. Czy jednak takie znieczulenie jest bezpieczne? Czy każda mama może wybrać poród ze znieczuleniem? Jakie są możliwe powikłania po znieczuleniu zewnątrzoponowym? Postaramy się wszystko wyjaśnić w poniższym artykule.

Poród ze znieczuleniem – na jakie znieczulenie podczas porodu może liczyć przyszła mama?

Zgodnie z obowiązującymi standardami opieki okołoporodowej, każda rodząca ma prawo do łagodzenia bólu towarzyszącego porodowi. Jednym ze sposobów na jego ograniczenie jest podanie znieczulenia.

W trakcie porodu naturalnego stosuje się 3 rodzaje znieczulenia:

  • znieczulenie zewnątrzoponowe (ZZO) – znieczulenie regionalne, w którym leki podawane są do przestrzeni zewnątrzoponowej przez specjalny cewnik umieszczony pomiędzy kręgami w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Zaczyna ono działać po 15-20 minutach od podania i ma na celu ograniczenie bólu, a nie jego całkowite wyeliminowanie. Może być kontynuowane przez dłuższy czas, a podanie kolejnych dawek przez założony cewnik następuje co ok. 2 godziny. Uznawane za złoty standard znieczulania porodu;

  • znieczulenie podpajęczynówkowe – inny typ znieczulenia regionalnego, polegający na podaniu leków do przestrzeni podpajeczynówkowej, czyli do płynu mózgowo-rdzeniowego przy pomocy specjalnej igły. Nakłucie wykonuje się w odcinku lędźwiowym, a leki zaczynają działać bardzo szybko, lecz jedynie przez krótki czas (1,5-3h). Takie znieczulenie podczas porodu zupełnie eliminuje ból odczuwany od pasa w dół;

  • znieczulenie połączone, czyli podpajęczynówkowo-zewnątrzoponowe – podawane kobietom, które z powodu odczuwanego bólu nie są w stanie przez kilka minut pozostać w jednej pozycji, co umożliwiłoby podanie ZZO. Wykonuje się je jako jedno ukłucie zestawem igła w igle lub najpierw podaje się znieczulenie podpajęczynówkowe, a po kilku minutach, kiedy kobieta zaczyna czuć ulgę, wykonuje się znieczulenie zewnątrzoponowe.

Znieczulenie podczas porodu naturalnego może być podane, jeśli:

  • odbyłaś konsultację z anestezjologiem (przed porodem lub przed wykonaniem znieczulenia)

  • wyraziłaś pisemną zgodę

  • masz aktualne wyniki badań (morfologia i układ krzepnięcia)

  • występują regularne skurcze

  • rozwarcie wynosi 3-5 cm

  • nie masz przeciwwskazań zdrowotnych do podania danego leku.

Podczas porodu przez cesarskie cięcie możliwe jest zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego, podpajęczynówkowego lub ogólnego. Ostateczna decyzja zależy m.in. od czasu na wykonanie znieczulenia (pilne czy planowe cc) oraz stanu zdrowia i indywidualnych uwarunkowań kobiety.

Jeśli wiesz, że będziesz chciała skorzystać ze znieczulenia podczas porodu naturalnego, zamieść taką informację w swoim planie porodu. Ułatwi to pracę personelowi szpitala, a Ty unikniesz niepotrzebnych rozmów i tłumaczenia.

Sprawdź, czym jest plan porodu i jak go przygotować.


Dowiedz się więcej o 40 tygodniu ciąży z naszego Kalendarza ciąży

Znieczulenie zewnątrzoponowe – coraz bardziej popularne znieczulenie porodowe

W ostatnich kilku, a nawet kilkunastu latach stopniowo wzrasta popularność, a wraz z nią częstość stosowania znieczulenia zewnątrzoponowego podczas porodu. Nic dziwnego – podanie znieczulenia przy porodzie niesie za sobą szereg korzyści:

  • ma bardzo wysoką skuteczność

  • łagodzi ból w czasie I i II okresu porodu

  • nie zaburza naturalnego przebiegu porodu

  • umożliwia lepszą współpracę rodzącej z położną

  • niweluje skutki nadmiernego odczuwania bólu przez kobietę: wzrost ciśnienia i tętna, hiperwentylację i nadmierny stres, mogące prowadzić do kwasicy i niedotlenienia dziecka

  • zmniejsza ryzyko wystąpienia depresji poporodowej

  • poród ze znieczuleniem staje się bardziej świadomy i satysfakcjonujący dla kobiety.

Rosnąca presja ze strony rodzących, aktualizowanie i wprowadzanie nowych regulacji prawnych, np. standardów opieki okołoporodowej oraz liczne kampanie społeczne i akcje świadomościowe organizowane przez fundacje i inne organizacje pozarządowe sprawiają, że coraz więcej szpitali oferuje możliwość porodu w znieczuleniu. Nie bez znaczenia było też dodanie znieczulenia zewnątrzoponowego przy porodzie do listy świadczeń refundowanych przez NFZ – jeszcze kilkanaście lat temu ta procedura była dodatkowo płatna, a jej koszt pozostawał poza zasięgiem wielu przyszłych mam.

Na czym polega znieczulenie zewnątrzoponowe?

Znieczulenie zewnątrzoponowe może być podane na prośbę rodzącej lub ze wskazań medycznych. Zawsze poprzedza je konsultacja anestezjologa, zebranie wywiadu, udzielenie informacji o możliwych powikłaniach i działaniach niepożądanych oraz wyrażenie zgody przez kobietę. Następnie:

  1. będziesz poproszona o przyjęcie pozycji siedzącej lub leżącej na boku z podkulonymi nogami i przygięcie głowy do klatki piersiowej

  2. lekarz przemyje miejsce podania znieczulenia środkiem dezynfekującym i znieczuli je

  3. zostanie wprowadzona igła zewnątrzoponowa

  4. lekarz wprowadzi do przestrzeni zewnątrzoponowej cewnik (cienką rureczkę), przez który będą podawane leki

  5. przez port umieszczony na końcu cewnika zostanie podany lek znieczulający

  6. cewnik zostanie zamocowany plastrem do Twoich pleców, a port będzie umieszczony przy Twojej szyi. Przez niego lekarz będzie podawał kolejne dawki leków

  7. zostaniesz poproszona o ułożenie się na plecach z nogami ugiętymi w biodrach i kolanach na czas ok. 20 minut, by znieczulenie porodowe zadziałało równomiernie.

Po podaniu znieczulenia otrzymasz kroplówkę, przez która będą podawane płyny. Możesz też spodziewać się częstszego monitorowania Twojego stanu: tętna, saturacji, ciśnienia krwi, a także tętna dziecka (badanie KTG).

Jak się czuje mama rodząc ze znieczuleniem zewnątrzoponowym?

Samo podanie znieczulenia zewnątrzoponowego nie jest zbyt bolesne – wprowadzenie igły odczuwane jest jako rozpieranie lub rozpychanie. Wcześniej jednak lekarz znieczula skórę w miejscu wprowadzenia igły, co odczujesz jako ukłucie podobne do zastrzyku lub pobierania krwi. Po nim przychodzi najtrudniejszy moment – 15-20-minutowe oczekiwanie na rozpoczęcie działania leku. Po tym czasie reakcje kobiet na podane znieczulenie bywają różne – niektóre z nich zupełnie przestają odczuwać ból, inne natomiast nie dostrzegają zbyt dużej różnicy. Zdecydowana większość jednak nadal czuje ból, ale jest on znacznie mniejszy i akceptowalny.

Po podaniu znieczulenia zewnątrzoponowego rodząca może chodzić i przyjmować dowolne pozycje (choć nie wszystkie szpitale na to zezwalają). Odczuwa też moment skurczu oraz potrzebę parcia, choć czasem wymaga to bardzo uważnego wsłuchania się w swój organizm.

Kiedy kobieta zaczyna zauważać, że znieczulenie porodowe zaczyna działać słabiej, nadchodzi moment na podanie kolejnej dawki. Musi zrobić to lekarz, dlatego w trakcie oczekiwania na jego przybycie ból może być mocniej odczuwalny. Aby uniknąć takiego ryzyka, niektóre szpitale korzystają ze specjalnych pomp, przez które pacjentka sama w razie potrzeby dozuje lek znieczulający lub tzw. wlewów ciągłych, kiedy lek jest podawany samoistnie i systematycznie.

Dawki podawanych leków dobiera się w taki sposób, by działanie znieczulające nie trwało dłużej niż to potrzebne. Po zakończeniu porodu, cewnik jest usuwany, a znieczulenie stopniowo ustępuje.

Znieczulenie przy porodzie a bezpieczeństwo dziecka

Zewnątrzoponowe znieczulenie przy porodzie uważane jest za bezpieczne zarówno dla mamy, jak i dla dziecka. Leki stosowane są w niewielkiej dawce, a prawidłowo podane nie przenikają do krwioobiegu. Aktualna wiedza medyczna i rzetelne badania nie potwierdzają związku pomiędzy porodem ze znieczuleniem zewnątrzoponowym a niższą punktacją Apgar noworodka oraz większym odsetkiem cesarskich cięć oraz porodów zabiegowych (kleszcze, próżnociąg). Co więcej, znieczulenie porodowe ułatwia rodzącej prawidłowe oddychanie i zmniejsza stres, przyczyniając się do lepszego dotlenienia dziecka i poprawy przepływu krwi przez łożysko. Może ono jednak wydłużyć nieznacznie czas trwania porodu – w I okresie o 42 min, a w II okresie o 13-14 minut.

Dla kontrastu, znieczulenie ogólne, stosowane niekiedy podczas cesarskiego cięcia, znacząco wpływa na dziecko – podane leki przenikają przez łożysko, dlatego maluch rodzi się senny i może mieć problemy z adaptacją w nowym środowisku. Podobnie jest w przypadku domięśniowego podawania leków przeciwbólowych (np. opioidów) w trakcie porodu naturalnego, po których noworodek może być ospały, mieć problemy z oddychaniem oraz uzyskać niższą punktację Apgar.

Znieczulenie podczas porodu przez cesarskie cięcie – zewnątrzoponowe czy podpajęczynówkowe?

Znieczulenie zewnątrzoponowe znajduje zastosowanie nie tylko podczas porodu naturalnego, ale też przy cesarskim cięciu. W takim przypadku konieczne jest podanie bardziej skoncentrowanego leku, którego działanie umożliwi przeprowadzenie operacji. Najczęściej ma to miejsce w sytuacji, kiedy w trakcie porodu naturalnego ze znieczuleniem zewnątrzoponowym zachodzi konieczność przeprowadzenia cc.

Standardowo jednak podczas cesarskiego cięcia wykorzystywane jest znieczulenie podpajęczynówkowe. W porównaniu do ZZO, działa znacznie szybciej (już po kilku minutach) i wymaga użycia niewielkiej dawki leku. Powoduje ono utratę czucia (a więc i odczuwania bólu) i możliwości poruszania nogami aż przez kilka godzin. Nie wyłącza jednak świadomości, dlatego kobieta od razu po porodzie może przytulić i nakarmić dziecko. Zazwyczaj podawane jest jednorazowo, przy pomocy igły, a nie przez cewnik – cesarskie cięcie trwa stosunkowo krótko, dlatego nie ma potrzeby podania kolejnych dawek.

Sprawdź też: Poród naturalny czy przez cesarskie cięcie – jakie są różnice i który z nich jest lepszy dla mamy i dziecka?

Przeciwwskazania do znieczulenia zewnątrzoponowego

Zdarzają się sytuacje, kiedy podanie znieczulenia zewnątrzoponowego jest niemożliwe. Przeciwwskazaniami do zastosowania ZZO są:

  • brak zgody pacjentki

  • brak akceptacji położnika prowadzącego poród

  • brak współpracy z kobietą

  • zaburzenia krzepnięcia krwi

  • wstrząs

  • przyjmowanie leków zmniejszających krzepliwość krwi

  • zbyt niski poziom płytek krwi

  • zakażenie skóry w miejscu wkłucia

  • niektóre choroby układu nerwowego i wybrane choroby oraz wady serca

  • poważne komplikacje porodowe.

W takich sytuacjach lekarz rozważy podanie pacjentce innych leków zmniejszających odczuwanie bólu albo zaproponuje niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego.

Czy znieczulenie zewnątrzoponowe jest bezpieczne? Możliwe powikłania po znieczuleniu zewnątrzoponowym

Podobnie jak każda procedura medyczna i każdy lek, podanie znieczulenia zewnątrzoponowego może spowodować skutki uboczne i powikłania. Do najczęstszych z nich należą:

  • niepełne znieczulenie

  • spadek ciśnienia tętniczego

  • popunkcyjne bóle głowy, jeśli dojdzie do przebicia opony mózgowej

  • przypadkowe podanie leku do naczynia krwionośnego, co może spowodować nawet zatrzymanie krążenia

  • krwiak przestrzeni zewnątrzoponowej (przy nieprzestrzeganiu zaleceń dotyczących stosowania leków przeciwkrzepliwych)

  • ból w miejscu wkłucia

  • świąd skóry w przypadku dodatkowego stosowania opioidów.

Znieczulenie zewnątrzoponowe – opinie mam

Wiele świeżo upieczonych mam chwali sobie poród ze znieczuleniem, a niektóre wręcz podkreślają, że nie wyobrażają sobie urodzenia kolejnego dziecka bez znieczulenia. Opisują one, że ulga następowała po ok. 20 minutach od podania leków – ból nie zniknął, ale był tylko lekko odczuwalny. Większość kobiet nie miała też problemów z parciem – jedne odczuwały taką potrzebę, a inne zaufały instrukcjom położnej sygnalizującej nadchodzący skurcz.

Oczywiście, niektóre kobiety mają też negatywne doświadczenia ze znieczuleniem porodowym: powikłania, niezadowalające działanie lub podanie zbyt dużej dawki, które uniemożliwiało aktywny poród. Takie opinie nie są jednak częste, a na forach przeważają pozytywy.

Przeczytaj także:

Połóg – co to jest, jak przebiega i ile trwa okres połogu?

Urlop macierzyński i rodzicielski - ile trwa i jakie dokumenty są niezbędne?

Pielęgnacja pępka noworodka – jak robić to prawidłowo?

Źródła:
    1. R. Chutkowski, B. Wódarski, M. Malec-Milewska, Metody i organizacja analgezji porodu – doświadczenia własne, bolczasopismo.pl/api/files/view/52033.pdf
    2. Cięcie cesarskie: Wybor znieczulenia do porodu przez cesarskie cięcie, www.oaa-anaes.ac.uk/assets/_managed/editor/File/Info%20for%20Mothers/CS_leaflets/cs_polish_withpics_03.03.pdf
    3. Analgezja zewnątrzoponowa porodu – wytyczne, anestezjologiaregionalna.pl/wp-content/uploads/2014/12/znieczulenieporoduwytyczne-justpaste-it-315332.pdf
    4. Znieczulenie zewnątrzoponowe – przebieg i wykonanie, znieczulenie.webd.pl/znieczulenie.zewnatrzoponowe/znieczulenie.zewnatrzoponowe.wykonanie.html
    5. D. Skiba, Znieczulenie do porodu, www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/165087,znieczulenie-do-porodu
    6. R. Chutkowski, Znieczulenie zewnątrzoponowe i inne metody łagodzenia bólu porodowego, www.forumginekologii.pl/artykul/znieczulenie-zewnatrzoponowe-i-inne-metody-lagodzenia-bolu-porodowego
    7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu opieki okołoporodowej, isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001756/O/D20181756.pdf
    8. W. Weigl i inni, Wpływ znieczulenia zewnątrzoponowego na poród, journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/46521/33308
    9. szpital.szpitalzelazna.pl/wp-content/uploads/2018/06/%C5%82agodzenie-bo%CC%81lu.pdf.