Rozwój wzroku u niemowląt i małych dzieci: kiedy dziecko zaczyna widzieć?

Wiele młodych mam i tatusiów zastanawia się, kiedy dziecko zaczyna widzieć swoich rodziców. Na szczęście, rozwój wzroku u noworodka i niemowlaka przebiega dość szybko: najpierw pojawia się widzenie obwodowe, później przestrzenne, a około 1. urodzin wzrok dziecka jest już niemal tak wyostrzony, jak wzrok dorosłego. Dowiedz się, jak widzi noworodek i niemowlę w kolejnych miesiącach życia i sprawdź, kiedy ujawni się ostateczny kolor oczu Twojego dziecka.

Pierwsze dni i tygodnie życia dziecka: jak widzi noworodek?

Wzrok dziecka kształtuje się już podczas życia płodowego – pod koniec ciąży maleństwo jest w stanie dostrzec mocne światło oraz odróżnić jasność od ciemności. Mimo to, w momencie porodu, wzrok noworodka jest jeszcze bardzo słabo rozwinięty, a widzenie – pozbawione głębi. W pierwszych dniach i tygodniach życia dziecko widzi świat niewyraźnie i wyłącznie w czarno-szaro-białych barwach.

Czy zastanawiałaś się kiedyś, dlaczego maluszki tuż po porodzie mają zamglone widzenie? Otóż, jedną z przyczyn są zbyt słabe mięśnie otaczające gałkę oczną, które nie są jeszcze w stanie pracować tak wydajnie, jak mięśnie wzrokowe u dorosłego. „Trening” tych mięśni dopiero się zaczyna i będzie trwał przez kolejne tygodnie i miesiące życia dziecka. Co więcej, mózg maluszka nie jest jeszcze gotowy na odbieranie i przetwarzanie wszystkich bodźców wzrokowych – na tym etapie sporym wyzwaniem dla dziecka jest nawet spojrzenie na źródło jasnego światła, na które reaguje ono mrużeniem oczu.

Warto pamiętać, że w życiu dziecka niedawno zaszła spora rewolucja – z dobrze izolowanej, wolnej od nadmiaru bodźców macicy mamy trafił on do miejsca pełnego dźwięków, obrazów, smaków, zapachów oraz dotyku. Ograniczenie ostrości widzenia chroni go od jeszcze większego „bombardowania” nowymi, nieznanymi dotąd bodźcami, które mogłyby łatwo przeciążyć jego wrażliwy układ nerwowy.

Widzenie peryferyjne, czyli obwodowe: jak działa wzrok niemowlęcia?

W pierwszych tygodniach dziecko ma wyostrzone tzw. widzenie peryferyjne, zwane też widzeniem obwodowym, które pojawia się u niemowląt tuż po urodzeniu. Oznacza ono, że maluch wyraźniej widzi kontury przedmiotów i kształtów, które umieszczone są po jego bokach, na obrzeżach pola widzenia. Te znajdujące się tuż przed twarzą maluszka pozostają rozmazane i nieostre. Na szczęście, będzie się to zmieniać w kolejnych tygodniach i miesiącach życia dziecka.

Kiedy wiesz już, jak działa widzenie obwodowe, możesz zacząć czerpać z niego korzyści. Podczas przytulania i pielęgnacji maluszka przysuwaj swoją twarz raz z jednej, a raz z drugiej strony jego buzi. Dzięki temu dziecko zobaczy Cię trochę wyraźniej. Widzenie peryferyjne umożliwia też maluchowi obserwację Twojej twarzy podczas karmienia, kiedy jesteście blisko siebie, a dziecko zerka na Ciebie kątem oka.

Chcesz, żeby maluszek widział Cię w czasie karmienia? Wybierz odpowiednią pozycję do karmienia piersią.

Co widzi noworodek i jak rozwija się jego wzrok w pierwszych miesiącach życia?

W pierwszych miesiącach po porodzie w siatkówce oka dziecka dopiero powstają komórki nerwowe niezbędne do widzenia w dużym kontraście. W tym czasie maleństwo jest w stanie dostrzec jedynie przedmioty umieszczone około 20-30 cm przed jego buzią, zwłaszcza takie, które pozostają w ruchu. Zwykle reaguje na jasne światło, zwraca uwagę na duże, jasne powierzchnie i zaczyna śledzić wzrokiem poruszające się obiekty. Potrafi też na moment zatrzymać wzrok na zewnętrznych częściach twarzy swoich opiekunów, np. na linii włosów lub na brodzie. Nieco gorzej radzi sobie z obserwacją przedmiotów statycznych, o zlewających się kolorach lub umieszczonych w odległości większej niż 40 cm.

Na przestrzeni pierwszych kilku-kilkunastu tygodni życia maluch preferuje większe przedmioty o wyraźnych konturach i w intensywnych, kontrastowych kolorach np. czarnym, białym i żółtym. Od 2. miesiąca zaczyna widzieć coraz więcej barw, a jego wzrok powoli się wyostrza. W wieku trzech miesięcy niemowlęta widzą już na odległość do dwóch i pół metra. To pokazuje, jak szybko rozwija się oko w pierwszym roku życia Twojego malucha.

Czytaj także: Rozwój niemowlaka – ważne etapy rozwoju dziecka

Widzenie podwójne i widzenie trójwymiarowe u niemowląt

Co ciekawe, aż do trzeciego miesiąca życia dzieci widzą podwójnie. Spowodowane jest to brakiem widzenia przestrzennego – na tak wczesnym etapie rozwoju maluszek widzi świat jedynie w dwóch wymiarach i nie dostrzega jeszcze głębi.

Podwójne widzenie oznacza, że każde z oczu dziecka odbiera ten sam obraz, a następnie przekazuje go do mózgu, który nie potrafi jeszcze połączyć tych obrazów w trójwymiarową całość. Zamiast tego, nakłada je i ustawia niejako obok siebie. W miarę zbliżania się do końca 3. miesiąca życia, stopniowo kształtuje się widzenie przestrzenne – w tym czasie mózg dziecka rozwija się na tyle, by móc te 2 podobne obrazy połączyć w jeden, trójwymiarowy.

Od kiedy dziecko widzi kolory? Kolor oczu u noworodka i niemowlaka

Tuż po porodzie noworodek widzi świat w odcieniach szarości. Dopiero w drugim i trzecim miesiącu dziecko zaczyna zauważać różnice pomiędzy poszczególnymi kolorami i rozróżniać mocno kontrastujące barwy. Na początku dzieci widzą kolory: czerwony, pomarańczowy, żółty i zielony. Badania wykazały, że niemowlęta szczególnie intensywnie postrzegają kolor czerwony. Być może zauważysz to i Ty, np. w trakcie badania wzroku niemowlaka przez pediatrę lub podczas zabawy z dzieckiem w odkrywanie świata.

Czy wiesz, że…

... większość dzieci zaraz po urodzeniu ma niebieskie lub szaroniebieskie oczy? Kolor oczu dziecka powoli zmienia się w kolejnych miesiącach życia, kiedy zwiększa się ilość melaniny, czyli specjalnego barwnika w tęczówce. O tym, jaki będzie ostateczny kolor oczu Twojego malucha dowiesz się po kilku miesiącach, a czasem nawet dopiero po kilku latach życia, kiedy zakończy się proces pigmentacji.

Badanie wzroku u niemowląt: jak wygląda i kiedy należy je przeprowadzić?

Pierwsze badanie wzroku noworodka przeprowadza się jeszcze w szpitalu, w trakcie kompleksowej oceny stanu jego zdrowia przez neonatologa. Kolejne badania wzroku malucha będą wykonywane podczas wizyt szczepiennych i profilaktycznych oraz jako element bilansów roczniaka, dwulatka itd.. Lekarz zbada dziecko również wtedy, kiedy rodzice zaobserwują u niego jakiekolwiek niepokojące objawy.

Do 6. miesiąca życia badanie wzorku u niemowlaka obejmuje:

  • test przezierności ośrodków optycznych – wykrywa ewentualne zmętnienia rogówki i soczewki,

  • test badania refleksów rogówkowych – ma na celu przesiewowe wykrywanie zeza (wykonuje się go pomiędzy 6. tygodniem a 6. miesiącem życia),

  • badanie zewnętrznych struktur oka, czyli sprawdzenie jego budowy anatomicznej,

  • badanie źrenic i ich reakcji na światło,

  • badanie ostrości wzroku (od 4 m.ż.).

Po 6. miesiącu życia, do tych testów dołącza test naprzemiennego zakrywania oczu.

Dowiedz się, kiedy i przeciwko jakim chorobom szczepić noworodki, niemowlęta i małe dzieci

Jak sprawdzić, czy dziecko widzi poprawnie? Oczy niemowlaka po porodzie

Oprócz regularnych kontroli u lekarza, ważna jest też codzienna obserwacja swojego dziecka. To właśnie rodzice jako pierwsi często dostrzegają pewne niepokojące objawy, które mogą świadczyć o nieprawidłowym rozwoju wzroku maluszka.

Jak sprawdzić wzrok dziecka w domu? Jeśli chcesz skontrolować, czy Twój maluszek widzi poprawnie, na moment zasłoń mu jedno oko, a następnie powtórz to samo z drugim – jeśli dziecko nie zareaguje sprzeciwem, to test uznajemy za zaliczony. Możesz również podsunąć maluszkowi zabawkę w intensywnym kolorze albo zbliżyć do niego swoją twarz i zobaczyć, czy spróbuje koncentrować na niej wzrok. U kilku miesięczniaków warto też powoli przesuwać tę zabawkę na boki, by dziecko wodziło za nią wzrokiem. Następnie postaraj się uśmiechnąć do dziecka – jeśli odpowie uśmiechem, to najprawdopodobniej wszystko jest w porządku. Po pierwszym półroczu należy sprawdzać reakcję dziecka na przedmioty pokazywane z większej odległości, a około roku – podsuwać mu małe zabawki i patrzeć, czy się nimi interesuje.

Jakie objawy mogą świadczyć o nieprawidłowym rozwoju wzroku dziecka? W zależności od wieku malucha, rodzice mogą zaobserwować następujące symptomy:

  • w każdym wieku: różnica w wyglądzie lub kolorze gałek ocznych,

  • w 1. miesiącu: mimowolne ruchy oczu lub stałe odchylenie gałek ocznych od prawidłowego położenia,

  • do 3. miesiąca życia: brak prób nawiązania kontaktu wzrokowego, brak reakcji na uśmiech rodzica, reagowanie tylko na przedmioty pokazywane z boku twarzy, brak prób chwytania zabawek, stałe zezowanie,

  • do 8. miesiąca: brak reakcji na odbicie w lustrze i skupiania uwagi na przedmiotach, słaba koordynacja ręka-oko, przekręcanie główki w jedną stronę (tak, jakby dziecko chciało patrzeć tylko jednym okiem),

  • do 12.miesiaca: niedostrzeganie lub brak zainteresowania małymi zabawkami, brak skupiania wzroku na dalej położonych przedmiotach, brak obserwacji osób i otoczenia.

Wzrok dziecka w pierwszym roku życia: rozwój i zmiany

Rozwój niemowlaka w pierwszym roku życia jest bardzo szybki i dynamiczny. Ta reguła dotyczy nie tylko wzroku malucha, ale też pozostałych zmysłów oraz sfery fizycznej, psychicznej i emocjonalnej, które wspólnie składają się na rozwój psychoruchowy dziecka.

Oto jak zmienia się widzenie w pierwszym roku życia Twojego malucha.

Jak widzi noworodek w 2. tygodniu życia?

Na początku niemowlęta widzą wszystko w czerni, bieli i szarości. Już po około tygodniu od urodzenia zaczynają dostrzegać też inne kolory: czerwony, pomarańczowy, żółty i zielony. Początkowo te barwy, podobnie jak wszystko, co widzi dziecko, są bardzo niewyraźne i zamazane.

Jak widzi miesięczne dziecko?

Po czterech tygodniach nerw wzrokowy dziecka jest już rozwinięty znacznie lepiej niż w chwili porodu. Dzięki temu maluch może dostrzec przedmioty o wyraźnych, kontrastowych barwach. Zauważysz to zwłaszcza wtedy, kiedy dziecko skupi wzrok na przedmiocie, który pojawił się w jego polu widzenia, a następnie zacznie śledzić oczkami jego ruch.

Jak widzi niemowlę w wieku 6 tygodni?

W wieku sześciu tygodni niemowlę nadal nie widzi przestrzennie. Dzieje się tak dlatego, że dziecko nie potrafi jeszcze połączyć obrazów z obu oczu w jeden, trójwymiarowy obraz. Aby stało się to możliwe, w układzie nerwowym malucha muszą pojawić się i dojrzeć kolejne połączenia. Na tym etapie możesz zauważyć, że Twoje dziecko często mruży oczka – nie musisz się tym martwić, to zupełnie naturalna reakcja.

Jak widzą niemowlaki w 8 tygodniu?

Od tego czasu, aż do około trzeciego miesiąca życia, ostrość wzroku dziecka stale się poprawia. Dzięki temu maluch coraz łatwiej dostrzega różnice pomiędzy poszczególnymi kolorami. Receptory w mózgu i oku dziecka są już w stanie odbierać krótsze fale światła, a do gamy barw widzialnych przez malucha dołączają nowe kolory: niebieski i fioletowy.

Jak widzi 3 i 4 miesięczne dziecko?

W trzecim miesiącu życia mózg dziecka jest już w stanie połączyć informacje z obu oczu w jeden spójny obraz. Sprawia to, że zanika widzenie podwójne, a jego miejsce zajmuje widzenie przestrzenne. W tym samym czasie znacznie spada wrażliwość dziecka na światło – nie musi już tak często mrużyć oczu.

Od czwartego miesiąca życia intensywnie rozwija się kolejny zmysł malucha – dotyk. Oznacza to, że Twoje dziecko ma teraz również lepszą koordynację ręka-oko. Potrafi nie tylko rozpoznać swoją ulubioną grzechotkę, ale także sięgnąć po nią i spróbować ją chwycić. Niedługo będzie też w stanie mocno zacisnąć na niej paluszki.

Jak widzi dziecko od 5. do 8. miesiąca życia?

W tym okresie dziecko nadal rozwija widzenie trójwymiarowe. Ta wielka zmiana w odbiorze otaczającego je świata sprawia, że maluch chce poznawać swoje otoczenie, które postrzega w bardziej szczegółowy i wyraźny, a więc też ciekawszy sposób. To między innymi dlatego większość dzieci w tym wieku zaczyna się przemieszczać, np. pełzać, turlać się, a w końcu raczkować. Pomiędzy 5. a 8. miesiącem niemowlęta potrafią już bardzo dobrze skupiać wzrok na przedmiotach. Kiedy dziecko dojrzy swoją ulubioną zabawkę, jego oczy już nie poruszają się i nie „uciekają” tak, jak oczy noworodka.

Co widzi niemowlę po 8. miesiącu życia?

Po ukończeniu ósmego miesiąca życia niemowlęta widzą świat niemal tak samo dobrze jak dorośli. Dostrzegają rozmaite niuanse kolorystyczne, kontrasty oraz głębię. Widziany przez nie obraz nadal jest nieostry – ostrość widzenia rocznych dzieci to zaledwie połowa tego, czym mogą cieszyć się dorośli. Bez obaw – narząd wzroku maluchów nadal się rozwija. W nadchodących miesiącach będzie się poprawiała nie tylko ostrość, ale też widzenie przestrzenne i kontrast obrazu.

Czytaj także: Kiedy dziecko siada, raczkuje i chodzi? Kamienie milowe w rozwoju dziecka

Etapy rozwoju wzroku niemowlaka w skrócie

Wiek

Rozwój wzroku dziecka

1. i 2. tydzień życia

Niemowlęta widzą w czerni, bieli i szarości.

Dostrzegają słabe odcienie czerwieni, pomarańczu, zieleni i żółci.

Dzieci widzą zamazany, niewyraźny obraz.

3. i 4. tydzień życia

 

Niemowlęta potrafią dostrzec kontrastowe i interesujące przedmioty.

Zaczynają śledzić wzrokiem przedmioty.

5. i 6. tydzień życia

 

Nerw wzrokowy rozwija się bardzo szybko.

W tym wieku dzieci mogą momentami zezować.

7. i 8. tydzień życia

 

Maluchy coraz lepiej rozróżniają kolory.

Zaczynają też rozróżniać kolory niebieski i fioletowy.

3. i 4. miesiąc życia

 

Mózg zaczyna łączyć obraz uzyskiwany z obu oczu, a miejsce widzenia podwójnego zajmuje widzenie przestrzenne.

Wrażliwość na światło znacznie się zmniejsza.

Poprawia się koordynacja ręka-oko.

5.-8. miesiąc życia

 

Nadal rozwija się widzenie trójwymiarowe.

Niemowlę zawiesza wzrok na przedmiotach przez długi czas.

Najważniejsze pytania dotyczące zmysłu wzroku niemowląt

Czy noworodek widzi świat do góry nogami?

Dawniej panowało przekonanie, że noworodki i niemowlęta widzą świat do góry nogami. Obecnie wiemy, że nie jest to prawdą – już od pierwszych dni życia neurony w mózgu maluszka intensywnie pracują nad przetwarzaniem obrazu powstającego na siatkówce. Dzięki temu może on od samego początku ćwiczyć orientację w pomieszczeniach.

Od kiedy noworodek widzi twarze opiekunów lub swoje ręce?

Twarze innych osób, zwłaszcza rodziców i rodzeństwa, są dla maluchów bardzo interesujące. Z tego względu zauważają je już w pierwszych dniach życia, a po około 2. tygodniach potrafią rozpoznać twarz mamy i taty, z niewielkiej odległości, oczywiście.

Aby dzieci mogły dostrzec swoje ręce, muszą mieć nie tylko wystarczająco dobrze rozwinięty wzrok, ale też świadomość, że w ogóle je mają. Zwykle zauważają je po raz pierwszy w wieku od sześciu do ośmiu tygodni.

Czy dziecko jest niewidome po urodzeniu?

Nie, dzieci nie są niewidome po urodzeniu. Maluszki zaczynają widzieć już w łonie matki, zauważając różnice między światłem a ciemnością. Po narodzinach widzą bardzo niewyraźnie i dostrzegają tylko przedmioty, które znajdują się nie dalej niż 20-30 centymetrów od nich. Na samym początku najlepiej rozwinięte jest widzenie obwodowe, czyli widzenie na boki. Jak widzisz, w maksymalnej odległości 30 centymetrów maluchy mogą już całkiem sporo zobaczyć.

Kiedy noworodek zaczyna widzieć kolory?

Pierwsze kolory noworodki widzą już około 2. tygodnia życia. Początkowo wszystkie te barwy są niewyraźne, nieostre i zamazane.

Jakie kolory widzą noworodki i niemowlaki?

Tuż po narodzinach dzieci widzą świat w kolorach: czarnym, białym i szarym. Niedługo potem zaczynają zauważać czerwień, pomarańcz, żółć i zieleń. Około 2. miesiąca życia widzą również kolor niebieski i fioletowy.

Możesz również porozmawiać z innymi rodzicami w naszym Klubie Maluszka, aby poznać ich doświadczenia z rozwojem zmysłu wzroku dziecka.

Anja Schröder sama jest matką i od wielu lat pisze jako freelancer copywriter dla kilku dużych blogów rodzinnych. Jej głównym zainteresowaniem są tematy rodzinne, które w swoich tekstach żywo przedstawia za pomocą storytellingu.

Zobacz także: Kalendarz rozwoju dziecka miesiąc po miesiącu

Źródła:
    1. D. Gieruszczak-Białek, Zmiana koloru oczu u dziecka, www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/77612,zmiana-koloru-oczu-u-dziecka
    2. A. Pogrzebielski, Ocena wzroku u noworodków i niemowląt, www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/81015,ocena-wzroku-u-noworodkow-i-niemowlat
    3. A. L. Bell i inni, Badanie narządu wzroku u dzieci, www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/120758,badanie-narzadu-wzroku-u-dzieci
    4. A. Piwowarczyk, Bilans zdrowia dziecka, pediatria.wum.edu.pl/sites/pediatria.wum.edu.pl/files/bilans_zdrowia_dziecka.pdf
    5. M. Krawczyński, Wzrok niemowlęcia, www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52295,wzrok-niemowlecia
    6. M. Urzędowska, Rozwój widzenia i ocena funkcjonowania wzrokowego dziecka w wieku 0–3 lat, www.przegladokulistyczny.pl/rozwoj-widzenia-dziecka

Poradnik

Planowanie ciąży. Kiedy jest owulacja i jak obliczyć dni płodne? Kiedy zrobić test ciążowy? Jakie są rodzaje testów i jak działają? Pierwsze objawy ciąży I trymestr ciąży – wszystko, co powinnaś wiedzieć II trymestr ciąży – wszystko, co powinnaś wiedzieć III trymestr ciąży - wszystko, co powinnaś wiedzieć Liczenie ruchów dziecka w ciąży Ćwiczenia w ciąży Ciąża mnoga Wypadanie włosów po ciąży Palenie w ciąży Położna – kim jest, czym się zajmuje, jak pracuje? Zdrowe odżywianie Ważne składniki odżywcze Pielęgnacja w ciąży Badania w ciąży Pytania i odpowiedzi Quiz ciążowy Niezbędnik przed i po porodzie