Przechowywanie krwi pępowinowej: jak to działa i dlaczego jest ważne?

Podczas narodzin dziecka rodzice mają możliwość zabezpieczenia i zachowania jego komórek macierzystych z krwi pępowinowej i sznura pępowiny. Bankowanie krwi pępowinowej, bo to właśnie o nim mowa, daje szansę na wykorzystanie tych komórek do ewentualnego leczenia malucha lub jego rodziny w przyszłości. Brzmi obiecująco? Dowiedz się, na czym polega pobranie i przechowywanie krwi pępowinowej oraz kiedy można zastosować leczenie komórkami macierzystymi.

Komórki macierzyste są obecnie przedmiotem licznych badań naukowców i ogromną nadzieją dla rozwoju medycyny. Nie bez powodu – wyróżniają się spośród innych typów komórek swoimi niecodziennymi właściwościami.

Komórki macierzyste, jako jedyne komórki w ludzkim organizmie, mogą dzielić się przez bardzo długi czas i namnażać dosłownie w nieskończoność. Co więcej, potrafią one przekształcić się w niemal każdy typ wyspecjalizowanych komórek, np. w komórki krwi, wątroby, kości lub w neurony. Te właściwości komórek macierzystych wykorzystuje się obecnie w medycynie, a konkretniej – w leczeniu wielu chorób. Przeszczep komórek macierzystych pochodzących od samego chorego lub od innego dawcy jest nadzieją dla osób cierpiących m.in. na choroby układu krwiotwórczego i immunologicznego.

Komórki macierzyste mogą być pobrane z ciała dawcy (np. przy przeszczepie szpiku kostnego i komórek macierzystych) lub z krwi pępowinowej zabezpieczonej od razu po porodzie. W przypadku komórek pobranych z ciała dawcy cel jest jasny – służą one do ratowania zdrowia i życia innej osoby, dlatego nie są przechowywane, lecz zostają natychmiast użyte. Inaczej ma się sprawa w przypadku komórek macierzystych z pępowiny i krwi pępowinowej. W większości przypadków są one pobierane i przechowywane (bankowane) na przyszłość. Zgodnie z najnowszą wiedzą medyczną mogą zostać użyte do przyszłego leczenia dziecka, od którego je pobrano, oraz do przeszczepienia jego bliskim.

Rodzice decydujący się na pobranie i bankowanie krwi pępowinowej swojego dziecka wiążą ogromne nadzieje z rozwojem medycyny. Być może już niedługo przechowywane komórki macierzyste będzie można wykorzystywać znacznie bardziej powszechnie i leczyć z ich pomocą coraz więcej chorób i zaburzeń.

Krew pępowinowa to krew, która pozostaje w łożysku i pępowinie po porodzie i tzw. odpępnieniu noworodka. Pobiera się ją na sali porodowej od razu po narodzinach dziecka i po przecięciu pępowiny. Choć za dawcę krwi z pępowiny uznawany jest noworodek, to tak naprawdę krew nie jest pobierana bezpośrednio od niego. Pochodzi ona z łożyska i fragmentu pępowiny, który traktowany jest jako odpad medyczny.

Do niedawna odpadem medycznym była również krew pępowinowa. Obecnie, dzięki możliwości pobrania i bankowania, staje się ona cennym źródłem komórek macierzystych, które mogą być przechowywane przez wiele kolejnych lat. Kiedy zajdzie potrzeba ich użycia, wystarczy zwrócić się do danego banku, który udostępni pobraną wcześniej krew. Wtedy będzie można wykorzystać ją w leczeniu samego dawcy, jego rodzeństwa, a być może również innych osób.

Pobieranie krwi pępowinowej jest szybkie, bezpieczne i w żaden sposób nie ingeruje w organizm mamy ani noworodka. Po narodzinach dziecka i przekazaniu maluszka szczęśliwej mamie, położna zakłada zaciski na pępowinie i przecina ją (może to zrobić też tata). Następnie wkłuwa się do fragmentu pępowiny łączącego się z łożyskiem i pobiera odpowiednią ilość krwi (zwykle ok. 30-120 ml). Taki zabieg jest bezbolesny i nie zakłóca naturalnego przebiegu porodu. Pobraną krew umieszcza się w specjalnym pojemniku, który rodzice przywożą ze sobą do szpitala, a następnie przekazuje kurierowi wybranego banku komórek macierzystych (ta procedura może różnić się w zależności od wybranej przez rodziców firmy biotechnologicznej).

Rodzice, którzy chcą pobrać i bankować krew pępowinową swojego maluszka, powinni zainteresować się tym tematem jeszcze podczas ciąży. Należy wtedy wybrać odpowiedni bank oraz zamówić zestaw do pobrania krwi pępowinowej, z którym mama i tata udadzą się do szpitala w momencie rozpoczęcia porodu. O potrzebie pobrania krwi pępowinowej należy poinformować personel na izbie przyjęć oraz położną przyjmującą poród (w zależności od reguł panujących w danym szpitalu). W przypadku braku zestawu pobraniowego lub niepoinformowania położnej o konieczności pobrania krwi po porodzie, ta jedyna w swoim rodzaju szansa przepada.

Przejdź do kalendarza ciąży HiPP i sprawdź, kiedy będziesz miała chwilę na przyjrzenie się kwestii bankowania krwi pępowinowej. Nasza propozycja to 31. tydzień ciąży!

Możliwość pobrania i bankowania krwi pępowinowej jest odpłatna. Rodzice rozliczają się za to bezpośrednio z wybranym przez siebie bankiem – szpitale nie pośredniczą w takich usługach, a położna na sali porodowej jedynie pobiera krew w ramach swoich codziennych obowiązków. Cena pobrania, zdeponowania i przechowywania krwi pępowinowej w banku zależy od jej ilości oraz od wybranego pakietu. Orientacyjnie, jest to ok. 1600-2600 zł w pierwszym roku i ok. 600-700 zł corocznej opłaty za bankowanie.

Jak zapewne pamiętasz, komórki macierzyste można pozyskać nie tylko z krwi pępowinowej, lecz także ze sznura pępowiny oraz ze szpiku kostnego.

Pobranie komórek macierzystych ze szpiku kostnego możliwe jest u osób pomiędzy 18. a 55. rokiem życia i wyjątkowo u dzieci, jeśli mają być dawcami dla własnego rodzeństwa. Procedura może wyglądać na 2 sposoby:

• pobranie komórek macierzystych z krwi żylnej – na ok. 4 dni wcześniej należy przyjmować specjalne zastrzyki z czynnikami wzrostu. Sama procedura trwa kilka godzin i wymaga wkłucia wenflonów, które może być nieco bolesne,

• pobranie komórek macierzystych z talerza kości biodrowej – wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym, dzięki czemu dawca nie czuje bólu. Dopiero po zakończeniu zabiegu może pojawić się ból w miejscu pobrania (podobny do stłuczenia).

Tak pobrane komórki macierzyste przeszczepia się określonemu biorcy (choremu). Zazwyczaj są to komórki krwiotwórcze, z których (w uproszczeniu) po przeszczepie powstaną nowe komórki krwi.

Komórki macierzyste krwiotwórcze dominują również w krwi pępowinowej. Dzięki nim pobrana krew pępowinowa może być wykorzystywana do leczenia nowotworowych i nienowotworowych chorób krwi. Od niedawna wiadomo, że we krwi pępowinowej znajdują się też niewielkie ilości szczególnych typów komórek macierzystych, które o wiele łatwiej różnicują się w inne typy komórek w ciele człowieka, nie tylko w komórki krwiotwórcze. Obecnie naukowcy intensywnie pracują nad możliwościami wykorzystania tego typu komórek macierzystych w medycynie.

Pobranie fragmentu sznura pępowinowego ma miejsce niedługo po porodzie. Na sali porodowej położna lub lekarz odcina niewielki (10-15 cm) fragment przytwierdzonej do łożyska pępowiny i umieszcza go w specjalnym opakowaniu dostarczonym przez rodziców. Jak się zapewne domyślasz, taka procedura jest nieinwazyjna i bezbolesna, a świeżo upieczeni mama i tata często nawet jej nie zauważają, pochłonięci tuleniem swojego maluszka.

W sznurze pępowinowym zawarty jest nieco inny typ komórek macierzystych niż we krwi pępowinowej. Te ze sznura łatwiej „zamieniają” się w różne typy wyspecjalizowanych komórek, np. chrzęstne, kostne lub nerwowe. Co ważne, krew pępowinową i sznur pępowiny można pobrać zarówno podczas porodu naturalnego (a konkretnie – w jego III fazie), jak po porodzie przez cesarskie ciecie.

Poznaj przebieg porodu naturalnego i sprawdź, jak wyglądają jego kolejne fazy.

Bank komórek macierzystych to specjalny zakład biotechnologiczny, w którym przechowuje się zamrożone komórki macierzyste pobrane z krwi pępowinowej i sznura pępowiny. Komórki są deponowane w banku niedługo po narodzinach dziecka i przechowywane tak długo, jak zechcą tego rodzice, a później – ich dorosłe dziecko. Bankowane komórki są własnością rodziców, a następnie dziecka, którzy mogą nimi dowolnie dysponować.

Deponowanie i przechowywanie komórek w banku komercyjnym są odpłatne, np. w formie comiesięcznego abonamentu (ok. 50-75 zł) lub jednorazowej, corocznej opłaty (ok. 600-700 zł). Zgodnie z obecną wiedzą zamrożone komórki macierzyste nie tracą swoich właściwości nawet po 25 latach, a może nawet dłużej. Można je przechowywać w banku bezterminowo i wykorzystać w dowolnej chwili.

Oprócz banków komercyjnych w Polsce działają też publiczne banki krwi pępowinowej i komórek macierzystych. Rodzice mogą do nich oddać krew pępowinową dziecka, jeśli nie chcą w przyszłości mieć „rezerwy” jej cennych komórek dla swojego malucha, jego rodzeństwa i innych bliskich z rodziny. Jedynym warunkiem jest zrzeczenie się praw do preparatu i prawidłowe pobranie go np. podczas corocznych akcji w wybranych szpitalach. Koszty publicznego bankowania krwi ponosi państwo. Dostęp do jego zasobów może otrzymać każdy, kto potrzebuje leczenia komórkami macierzystymi.

Krew pępowinowa stanowi swojego rodzaju lokatę na przyszłość lub ubezpieczenie dla maluszka i jego rodziny. W zależności od pochodzenia komórek macierzystych (z krwi czy ze sznura) mogą być one wykorzystane do leczenia malucha, jego rodzeństwa, a nawet rodziców i dziadków (pod warunkiem zgodności tkankowej, tzw. HLA). Kiedy zajdzie taka potrzeba, komórki macierzyste mogą zostać przeszczepione i pomóc w leczeniu m.in. chorób układu krwiotwórczego (np. białaczek, chłoniaków, nienowotworowych chorób krwi), niektórych nowotworów, chorób dziedzicznych oraz zaburzeń układu odpornościowego.

Obecnie możliwości stosowania krwi pępowinowej w medycynie są ograniczone – terapia komórkami macierzystymi jest skuteczna w leczeniu ok. 80 chorób onkologicznych i hematologicznych. Komórki te mają jednak coraz większe zastosowanie w innych dziedzinach medycyny, np. w neurologii i ortopedii, jako wspomaganie regeneracji tkanek. Można więc z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć, że w kolejnych latach komórki macierzyste będą wykorzystywane w terapii kolejnych schorzeń. Obecnie naukowcy pracują nad różnymi eksperymentalnymi terapiami, które ciągle pozostają w fazie testów.

Źródła:
1. Czy oddawanie szpiku boli?, www.dkms.pl/o-pobraniu/pobranie-komorek-macierzystych/czy-oddawanie-szpiku-boli
2. Polski Bank Komórek Macierzystych, pbkm.pl
3. J. Goździk, W jakich sytuacjach klinicznych potwierdzono skuteczność leczenia komórkami macierzystymi?, www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.11.5.9.
4. J. Styczyński, Przeszczepianie krwi pępowinowej, forumpediatrii.pl/artykul/przeszczepianie-krwi-pepowinowej
5. Oddaj krew pępowinową na cele publiczne!, zdrowie.pap.pl/rodzice/oddaj-krew-pepowinowa-na-cele-publiczne
6. J. Dulak, Komórki macierzyste: zastosowania, perspektywy, nieporozumienia, poznan.pan.pl/wp-content/uploads/2020/03/N120-06-Dulak.pdf
7. Komisja ds. Bioetyki AAP, Dzieci jako dawcy krwiotwórczych komórek macierzystych, podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/256/original/13-29.pdf
8. Zabezpieczenie krwi pępowinowej podczas porodu, www.mp.pl/pacjent/ciaza/aktualnosci/158425,zabezpieczenie-krwi-pepowinowej-podczas-porodu
9. Z. Gliński, D. Luft-Deptuła, Komórki macierzyste – korzyści i zagrożenia, agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-a4f659dd-2cdd-4a37-8ec9-8b1a8cd635cf/c/ZW_2015-03__02_141.pdf
10. B. Bielec, R. Stojko, Komórki macierzyste krwi pępowinowej – zastosowanie terapeutyczne, phmd.pl/resources/html/article/details