Poród naturalny – jak przebiega poród fizjologiczny i jakie są jego fazy?

9. miesiąc Twojej ciąży dobiega końca? Już niedługo powitasz na świecie swojego maluszka. Sprawdź, po czym poznasz, że zaczyna się poród, jak przebiega poród fizjologiczny i czym charakteryzują się poszczególne fazy porodu.
Przebieg porodu naturalnego – jak przebiega poród siłami natury?
Fazy porodu – co Cię czeka na poszczególnych etapach porodu?
Jak wygląda poród fizjologiczny z punktu widzenia dziecka?
Pozycje porodowe – wybierz najlepszą pozycję do porodu
Bezbolesny poród naturalny – czy to możliwe? Co robić, by zmniejszyć ból porodowy?
Poród w wodzie – czy warto zdecydować się na takie rozwiązanie?
Jak przygotować się do porodu naturalnego?
Jak rozpoznać poród? Jakie objawy porodu świadczą o rozpoczęciu akcji porodowej?
Wiele przyszłych mam, zwłaszcza tych w pierwszej ciąży, zastanawia się, czy będą w stanie odpowiednio rozpoznać objawy zbliżającego się porodu. Zazwyczaj ich obawy są niesłuszne i kiedy dziecko postanawia przyjść na świat ciężarne nie mają żadnych wątpliwości.
Objawami porodu, które jednoznacznie świadczą o rozpoczęciu akcji porodowej są:
- odejście wód płodowych (chluśnięcie lub sączenie się),
- bolesne i nasilające się skurcze macicy, które występują przynajmniej co 10 minut (według niektórych źródeł co 5 minut) i nie mijają po odpoczynku, zmianie pozycji lub ciepłej kąpieli.
Objawy te mogą wystąpić równocześnie lub pojedynczo. Często towarzyszą im też symptomy dodatkowe:
- uczucie pełności w kroczu,
- zwiększone upławy,
- wymioty, wzdęcia, biegunka, brak apetytu,
- bóle i nerwobóle w okolicy krzyża,
- niepokój, uderzenia gorąca,
- słabsze odczuwanie ruchów dziecka.
Poznaj pierwsze oznaki porodu i sprawdź, jak odróżnić je od porodu pozornego.
Dowiedz się więcej o 40 tygodniu ciąży z naszego Kalendarza ciąży
Przebieg porodu naturalnego – jak przebiega poród siłami natury?
Poród naturalny rozpoczyna się w momencie wystąpienia u ciężarnej regularnych (choć zdarzają się też nieregularne) skurczów macicy występujących przynajmniej co 10 minut, które powodują rozwieranie i skracanie się szyjki macicy. Ten etap jest najdłuższy i może trwać nawet kilkanaście godzin. W tym czasie zazwyczaj możesz chodzić, przyjmować dowolne pozycje, a nawet się zdrzemnąć.
Po uzyskaniu pełnego rozwarcia odczujesz chwilowe wyhamowanie akcji porodowej, po którym następują skurcze parte, a w końcu urodzenie dziecka. Na tym etapie nie zawsze będziesz mogła sama decydować o najlepszej pozycji – niekiedy zdrowie Twoje i Twojego dziecka będzie wymagało przyjęcia np. pozycji leżącej w celu stałego monitoringu KTG lub nacięcia krocza. Po przyjściu maluszka na świat, pozostaje jeszcze ostatnia faza porodu – urodzenie łożyska, które już wymaga od świeżo upieczonej mamy znacznie mniej wysiłku.
Poród kończy się w momencie urodzenia się łożyska. Mama i dziecko zostają jeszcze przez pewien czas na sali porodowej, odpoczywając w kontakcie skóra do skóry.
Czas trwania porodu jest kwestią indywidualną i zależy od wielu czynników. Najważniejszym z nich jest liczba porodów – przyjmuje się, że u kobiet, które już wcześniej rodziły, poród przebiega szybciej niż u pierworódek.
Mimo że poród jest dynamicznym i nieprzewidywalnym procesem, to możesz poczuć się pewniej, określając wyraźnie swoje oczekiwania i prośby dotyczące tego trudnego czasu, czyli spisując plan porodu.
Fazy porodu – co Cię czeka na poszczególnych etapach porodu?

Możemy wyróżnić 4 fazy porodu naturalnego, zwane okresami:
- pierwszy okres porodu, kiedy występują skurcze porodowe rozwierające i skracające szyjkę macicy, a główka dziecka obniża się w kanale rodnym – liczymy go od początku skurczy porodowych aż do momentu pełnego rozwarcia (10 cm). Trwa on średnio 10-16 godzin, choć u wieloródek bywa krótszy, np. zaledwie kilka godzin. W tym czasie rodzącej najczęściej zaleca się aktywność, przybieranie dowolnych pozycji, korzystanie ze sprzętów będących na wyposażeniu sali porodowej, np. piłek, drabinek, prysznica, immersji wodnej itd. Pomiędzy I a II okresem porodu najczęściej dochodzi do pęknięcia błon płodowych i odejścia wód płodowych (co, jak wiemy, może stać się również wcześniej). I okres porodu dzielimy na 3 fazy:
- fazę utajoną porodu – do ok. 3-4 cm rozwarcia,
- fazę aktywną – od 3-4 cm do 7 cm rozwarcia,
- fazę przejściową – od 7 cm do pełnego rozwarcia.
- drugi okres porodu, kiedy występują skurcze parte – od uzyskania pełnego rozwarcia do urodzenia się dziecka. Trwa on zazwyczaj do 2 godzin, choć u wieloródek mogą to być np. tylko 3-4 skurcze. W tym okresie najlepszymi pozycjami dla rodzących są zazwyczaj te wertykalne, ułatwiające dziecku przejście przez kanał rodny. Możemy podzielić go na 3 fazy:
- fazę spoczynku – zmniejszenie siły i częstotliwości skurczy porodowych,
- fazę aktywną – kiedy pojawia się odruch wypierania dziecka,
- fazę wyłaniania się główki.
- trzeci okres porodu – od narodzin dziecka do urodzenia łożyska. W tym czasie mama najczęściej leży na plecach, a dziecko ułożone jest na jej piersi w kontakcie skóra do skóry. Możesz też otrzymać leki naskurczowe przyspieszające urodzenie łożyska
- czwarty okres porodu (wczesny okres poporodowy) – czas 2-godzinnego ścisłego nadzoru po urodzeniu się dziecka. Trwa kontakt skóra do skóry, zalecane jest pierwsze przystawienie noworodka do piersi.
Jak wygląda poród fizjologiczny z punktu widzenia dziecka?
Większość publikacji i poradników opisuje przebieg porodu z punktu widzenia mamy. Sprawdźmy więc, jak wygląda poród naturalny z punktu widzenia rodzącego się dziecka.
W momencie rozpoczęcia się skurczów porodowych dziecko może czuć ściskanie, opinanie oraz narastające napieranie macicy, które na krótko odcina mu dopływ tlenu. Do krwi maluszka wydziela się adrenalina przyspieszająca bicie serca i ułatwiająca radzenie sobie z mniejszą ilością tlenu.
W miarę wstawiania się główki do kanału rodnego ucisk zwiększa się, a wraz z nim mogą potęgować się stres i strach, które już niedługo ułatwią dziecku podjęcie czynności życiowych poza brzuchem mamy. Podczas przechodzenia przez kanał rodny wspomaganego przez skurcze parte w II okresie porodu, główka maluszka wykonuje 4 zwroty: najpierw przygina się do klatki piersiowej, a następnie odwraca twarzą do jednego z ud mamy i odgina do tyłu – już wtedy widoczna jest w kroczu. Przez cały czas dziecko odpycha się pośladkami i nóżkami od dna macicy, chcąc wydostać się z ciasnej przestrzeni. Ostatni zwrot to skierowanie twarzy dziecka do kości krzyżowej mamy, podczas którego barki maluszka przechodzą przez miednicę kobiety, a główka zupełnie wyłania się z krocza.
Na tym etapie dziecko czuje już różnicę temperatur, widzi jasne światło i zaczyna podejmować pierwsze próby złapania oddechu. Po chwili rodzi się całe jego ciało – ucisk ustaje, a z zewnątrz docierają zupełnie nowe bodźce, które powodują płacz – pierwszy krzyk. Maluszek od razu zostaje ułożony na piersi mamy, słyszy bicie jej serca, znajome głosy rodziców, które uspokajają go i pozwalają odpoczywać po trudach porodu.
Pozycje porodowe – wybierz najlepszą pozycję do porodu
Dobór odpowiedniej pozycji porodowej może przyspieszyć poród fizjologiczny, zmniejszyć jego uciążliwość dla mamy i dla dziecka, a nawet zapobiec konieczności nacięcia lub pęknięciom krocza. Pozycje porodowe możemy podzielić na horyzontalne i wertykalne.
Do pozycji wertykalnych zaliczamy:
- stojącą – w I okresie porodu ma formę spacerów, chodzenia lub tańca, a w II okresie stania z zawieszeniem się rękoma na drabinkach lub oparciem na ramionach osoby towarzyszącej,
- kuczną – korzystna na każdym etapie porodu; rodząca kuca z podparciem na całych stopach, opierając się z przodu o fotel, krzesło lub drabinki bądź korzystając z podparcia z tyłu przez osobę towarzyszącą,
- klęczącą – sprawdza się w aktywnej fazie I okresu porodu, ale też w II okresie; może mieć formę klęczenia w pozycji wyprostowanej, klęczenia z pochyleniem się do przodu (przykucnięciem na piętach) lub pozycji półklęczącej, czyli klęku na 1 kolanie,
- kolankowo-łokciową – jest jednym z wariantów pozycji klęczącej, w którym ciężar ciała opiera się na kolanach i łokciach, głowa leży np. na poduszce, a pośladki wypięte są w górę,
- siedzącą – można przybrać ją na piłce, łóżku porodowym, krześle z oparciem odwróconym do przodu, a w II okresie porodu – na stołeczku porodowym.
Wszystkie pozycje porodowe wertykalne (poza stojącą) można przybrać również na łóżku porodowym.
Pozycja horyzontalna (leżąca) może mieć formę leżenia na boku lub na plecach na fotelu porodowym. Taka pozycja jest wbrew fizjologii – dziecko rodzi się „pod górkę” i nie ma możliwości wykorzystania np. siły grawitacji czy odchylenia kości guzicznej.
Najbardziej efektywnymi pozycjami porodowymi są te wertykalne. Do zalet porodu w pozycji wertykalnej należą:
- przyspieszenie skracania i rozwierania szyjki macicy,
- częstsze, intensywniejsze i bardziej regularne skurcze macicy skracające czas porodu,
- lepsze ukrwienie łożyska,
- podążanie za instynktownymi potrzebami rodzącej, zmniejszenie jej stresu i napięcia,
- skierowanie kanału rodnego do dołu, co ułatwia dziecku przeciśnięcie się,
- zredukowane odczucie bólu przekładające się na wytwarzanie większej ilości oksytocyny,
- ruchomość kości guzicznej, która zwiększa aż o 30% przestrzeń w ostatnim odcinku kanału rodnego, ułatwiając dziecku przejście przez niego.
W I okresie porodu często zalecaną pozycją jest stojąca, a w II – kuczna lub kolankowo-łokciowa. Dobór najlepszej pozycji do porodu będzie jednak zależał od potrzeb kobiety, dlatego warto słuchać swojej intuicji i radzić się położnej.
Nie zawsze jednak kobieta ma możliwość przybrania dowolnej i optymalnej dla niej pozycji w I oraz w II okresie porodu. Niestety, niektóre szpitale wymuszają na rodzącej pozostawanie w pozycji leżącej na plecach, nawet jeśli nie ma ku temu wskazań medycznych (np. konieczność ciągłego monitoringu KTG, poród zabiegowy).
Bezbolesny poród naturalny – czy to możliwe? Co robić, by zmniejszyć ból porodowy?

Ból porodowy jest normalnym i zupełnie naturalnym następstwem skurczów porodowych. W I okresie porodu jest on spowodowany skracaniem i rozwieraniem szyjki macicy, a także zmniejszonym ukrwieniem macicy w trakcie skurczu. W II okresie porodu ten ból ustępuje, a jego miejsce zajmuje bolesne rozciąganie się mięśni krocza za sprawą napierającej na nie główki dziecka. Ten ból może być odbierany jako rozpychanie, rozrywanie i pieczenie.
Obecnie poród siłami natury nie zawsze musi wiązać się z trudnym do zniesienia bólem – rodzące mają do dyspozycji sporo metod, dzięki którym poród może być bezbolesny. Sposoby łagodzenia bólu porodowego możemy podzielić na farmakologiczne, czyli wymagające podania leków, oraz niefarmakologiczne.
Farmakologicznymi metodami łagodzenia bólu towarzyszącego porodowi są:
- „gaz rozweselający”, czyli wziewna mieszanina tlenu i podtlenku azotu,
- dożylne lub domięśniowe stosowanie opioidów,
- znieczulenie zewnątrzoponowe, podpajęczynówkowe bądź ich połączenie.
Do metod niefarmakologicznych, które łagodzą ból i mogą przyczynić się do przyspieszenia akcji porodowej, zaliczamy:
- aktywność fizyczną – spacer, kołysanie się, przyjmowanie pozycji wertykalnych i kucznych zmniejszających odczuwanie bólu, np. z pomocą piłki do porodu, worka sako, drabinek, materaca, krzesełka porodowego, sznurów,
- ćwiczenia relaksacyjne i specjalne techniki oddechowe,
- masaże, okłady (ciepłe lub zimne), przezskórną stymulację nerwów (TENS),
- akupresurę i akupunkturę,
- korzystanie z prysznica i immersji wodnej w wannie.
Poród w wodzie – czy warto zdecydować się na takie rozwiązanie?
Immersja wodna i poród w wodzie są popularnymi metodami pozwalającymi złagodzić odczuwanie bólu w trakcie porodu. Pierwsza z metod zakłada spędzenie w specjalnej wannie całego I okresu porodu, a następnie rodzenie poza nią. O porodzie w wodzie możemy mówić wtedy, kiedy brzuch kobiety pozostaje zanurzony zarówno w I, jak i w II okresie porodu.
Zaletami porodu w wodzie są:
- redukcja bólu porodowego,
- ułatwione parcie i zmiana pozycji,
- zmniejszenie ryzyka nacięcia krocza,
- możliwe skrócenie porodu,
- redukcja stosowania farmakologicznych metod łagodzenia bólu,
- redukcja stresu i lepsze natlenienie krwi dziecka.
Do wad porodu w wodzie możemy zaliczyć:
- konieczność spełnienia wielu warunków, by móc się do niego zakwalifikować,
- zwiększone ryzyko infekcji okołoporodowych,
- możliwość zachłyśnięcia się dziecka wodą,
- ryzyko hipertermii noworodka,
- możliwość uszkodzenia pępowiny.
Jak przygotować się do porodu naturalnego?
Przygotowanie do porodu naturalnego obejmuje nie tylko czynności, które wykonuje się, kiedy zaczyna się poród, lecz także te, którymi możesz zająć się na wcześniejszych etapach ciąży:
- poszerzaj wiedzę na temat przebiegu ciąży, etapów porodu, opieki nad noworodkiem i karmienia piersią, a także przebiegu i czasu trwania połogu,
- wspólnie z partnerem weźcie udział w zajęciach w ramach szkoły rodzenia,
- zastanów się, czy chcesz by była z Tobą przy porodzie osoba towarzysząca (poród z mężem, partnerem, mamą),
- korzystaj ze spotkań z położną, które przysługują Ci od 21. tygodnia ciąży – zadawaj pytania, proś o wyjaśnienie wszystkich nurtujących Cię kwestii,
- w miarę możliwości bądź aktywna w ciąży – ćwicz, spaceruj,
- zapewnij sobie indywidualne wsparcie położnej lub douli w trakcie porodu, jeśli tego potrzebujesz (są to dodatkowo płatne usługi),
- unikaj słuchania i czytania o traumatycznych przeżyciach porodowych,
- ćwicz techniki oddechowe i relaksacyjne, np. w trakcie skurczów przepowiadających,
- po konsultacji z położną pod koniec ciąży stosuj masaż krocza i ziołowe herbatki, np. z liści malin,
- korzystaj ze wsparcia fizjoterapeuty uroginekologicznego lub osteopaty, którzy pomogą Ci przygotować ciało (również krocze) do porodu naturalnego,
- spakuj do szpitalnej torby przedmioty, które ułatwią Ci poród, np. kompresy na ciepło i zimno, olejek do masażu, świece, kadzidełka oraz najważniejsze dokumenty do porodu.
Kiedy poczujesz pierwsze skurcze porodowe, możesz:
- odpocząć lub się zdrzemnąć – zbierzesz siły na czekający Cię poród,
- poinformować swoją położną lub doulę, które będą Ci towarzyszyć podczas porodu,
- zjeść lekki posiłek przed wyjazdem do szpitala,
- wykonać lewatywę i ogolić krocze, jeśli tego chcesz.
Źródła:
1. A. Drosdzol-Cop i inni, Immersja wodna i poród w wodzie jako najpopularniejsze metody niefarmakologicznej walki z bólem okołoporodowym, www.forumginekologii.pl/artykul/immersja-wodna-i-porod-w-wodzie-jako-najpopularniejsze-metody-niefarmakologicznej-walki-z-bolem-okoloporodowym
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001756/O/D20181756.pdf
3. Metody łagodzenia bólu porodowego w Szpitalu Specjalistycznym Św. Zofii, szpital.szpitalzelazna.pl/wp-content/uploads/2020/12/lagodzenie-bolu-porodowego.pdf
4. M. Szafarowska, M. Biela, Kiedy nastąpi poród? podyplomie.pl/ginekologia/28156,kiedy-nastapi-porod
5. H. Murkoff, S. Mazel, W oczekiwaniu na dziecko, wyd. Rebis, Poznań 2016.