Pierwsze badania noworodka w szpitalu odbywają się tuż po porodzie na sali porodowej lub operacyjnej (zależnie od rodzaju porodu). Jeśli dziecko zaraz po narodzinach zostało ułożone na brzuchu mamy, nie ma potrzeby przerywania kontaktu skóra do skóry na czas badań.

O ile nie ma ku temu przeciwwskazań, lekarz może dokonać wstępnej oceny noworodka w trakcie kangurowania, a kolejne, mniej pilne badania przeprowadzi po jego zakończeniu (zazwyczaj po ok. 2 godzinach). Wtedy już konieczne jest zabranie dziecka z piersi mamy. Jednak bez obaw – w wielu przypadkach badania odbywają się w tej samej sali, w której przebywa mama, dlatego prawdopodobnie nie stracisz swojego maleństwa z oczu.

Ocena noworodka w skali Apgar jest pierwszym badaniem, które przechodzi każdy maluszek po przyjściu na świat. Polega ona na ocenie 5 parametrów życiowych dziecka:

• akcji serca

• oddychania

• napięcia mięśni

• odruchów

• zabarwienia skóry.

Oceny dokonuje się w 1. i 5. minucie życia, a w razie potrzeby też częściej. Za każdy parametr noworodek po urodzeniu może otrzymać 0, 1 lub 2 punkty, co maksymalnie daje sumę 10 punktów. Jeśli dziecko urodziło się w dobrym stanie, tę ocenę przeprowadza się w trakcie kontaktu skóra do skóry.

Celem przyznawania punktacji Apgar jest określenie czy noworodek wymaga pilnej pomocy lekarskiej, np. resuscytacji i leczenia, czy wręcz przeciwnie – jest zdrowy i może wraz z mamą spokojnie odpoczywać po porodzie.

Sprawdź, jak ocenia się stan noworodka w skali Apgar i czy mniej niż 10 punktów w po porodzie to powód do niepokoju.

Po zakończeniu kontaktu skóra do skóry lub niedługo po porodzie, jeśli nie doszło do kangurowania, dokonuje się pierwszych pomiarów noworodka.

Osoba zajmująca się dzieckiem mierzy:

• wagę malucha – najczęściej wynosi ona od 2500 do 4500 g

• długość ciała

• obwód główki

• obwód brzuszka (opcjonalnie)

• obwód klatki piersiowej.

Wskazanie jednej normy właściwej dla wszystkich noworodków po porodzie jest trudne ze względu na różnice w ich wieku ciążowym. Z tego względu wyniki pomiarów dziecka nanosi się na siatki centylowe (dla wcześniaków przewidziane są oddzielne siatki). Jeśli znajdują się one pomiędzy 10. a 90. centylem, możemy stwierdzić, że są w normie (szeroka norma obejmuje przedział pomiędzy 3. a 97. centylem). W przypadku wystąpienia odchyleń, lekarz może zlecić wykonanie dalszych badań, np. przezciemiączkowego USG główki, USG jamy brzusznej, a przy masie ciała powyżej 4500 g – badania poziomu glukozy we krwi. Katalog tych badań ustala się indywidualnie, biorąc pod uwagę całokształt stanu zdrowia maluszka.

Kolejne ważne badania czekają noworodka w 2. dobie po porodzie. W tym czasie przeprowadza się badania przesiewowe noworodków (tzw. pobranie krwi na bibułę).

Przesiewowe badania noworodków są wykonywane u wszystkich dzieci przed opuszczeniem szpitala. Mają na celu wczesne wykrycie wad metabolicznych, które mogą być przyczyną ciężkiego upośledzenia maluchów, m.in.: wrodzonej niedoczynności tarczycy, fenyloketonurii, mukowiscydozy, wrodzonego przerostu nadnerczy i rdzeniowego zaniku mięśni (SMA). Efektem jest możliwość zapobiegnięcia rozwojowi lub wczesnego leczenia aż 30 chorób u noworodków.

Badanie polega na pobraniu z piętki dziecka kilku kropli krwi i naniesieniu ich na specjalną bibułę, która, po wysuszeniu, przesyłana jest do odpowiedniego centrum diagnostycznego. Wyniki dostępne są zazwyczaj w ciągu kilku tygodni. W przypadku wykrycia wady u dziecka, zostanie ono niezwłocznie skierowane do odpowiedniego specjalisty. Jeśli badanie nie wykaże żadnych nieprawidłowości, rodzice nie otrzymają informacji o jego wynikach. Należy wtedy założyć, że maluch jest zdrowy.

Przed opuszczeniem oddziału, noworodek przechodzi przesiewowe badanie słuchu. Wykonywane jest ono metodą otoemisji akustycznej. Jest to krótkie, nieinwazyjne i bezbolesne badanie. Polega na umieszczeniu w uchu dziecka niewielkiej sondy składającej się z głośniczka emitującego dźwięki i czułego mikrofonu rejestrującego otoemisję.

W Polsce badanie to od wielu lat jest przeprowadzane w każdym szpitalu i u wszystkich noworodków w ramach Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu sfinansowanemu przez Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy. Noworodek otrzymuje certyfikat przebycia takiego badania (niebieski, jeśli jest prawidłowe i żółty w przypadku wykrycia zaburzeń), który umieszczany jest w książeczce zdrowia.

Przesiewowe badanie słuchu noworodków pozwala wcześnie wykryć jednostronny lub obustronny niedosłuch u malucha. Szybkie rozpoznanie nieprawidłowości jest bardzo ważne – niemożliwe lub utrudnione odbieranie bodźców słuchowych zaburza rozwój mowy malucha oraz obszarów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie dźwięków.Rodzice, nawet mimo wnikliwej obserwacji, mogą nie zauważyć u dziecka oznak niedosłuchu– kilkumiesięczny maluch głuży podobnie do słyszących dzieci. Nie wzbudza to niepokoju rodziców, którzy sądzą, że dziecko powtarza dźwięki zasłyszane z otoczenia. Rodzice zaczynają martwić się i szukać pomocy dopiero wtedy, kiedy etap ten nie przechodzi w gaworzenie i wypowiadanie pierwszych słów. Niestety, już wtedy mogą powstać znaczne opóźnienia w rozwoju mowy, których wyrównanie bywa bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.

Podczas pobytu noworodka w szpitalu standardowo wykonuje się też inne badania mające na celu potwierdzenie lub wykluczenie problemów zdrowotnych u maluszka. Jednym z nich jest badanie pulsoksymetryczne, które ocenia poziom nasycenia krwi tlenem i jest pomocne we wczesnym wykrywaniu wad serca. Przeprowadza się je pomiędzy 4. a 24. godziną życia dziecka zakładając specjalną opaskę – pulsoksymetr – na nóżkę malucha. Pomiar trwa 2-3 minuty, a prawidłowy wynik to 95% lub więcej.

U noworodka przeprowadza się też nieinwazyjne, przezskórne badanie poziomu bilirubiny we krwi, które pozwala na wykrycie nasilonej, fizjologicznej lub patologicznej żółtaczki wymagającej dłuższej hospitalizacji i dalszego leczenia. Normy stężenia bilirubiny zależą od wieku dziecka (zmieniają się niemal z godziny na godzinę), dlatego pomiary zawsze muszą być zinterpretowane przez lekarza lub położną.

Sprawdź, jakie są objawy i przyczyny żółtaczki u noworodka

Źródła:
    1. Rządowy program badań przesiewowych noworodków w Polsce na lata 2019-2022, www.gov.pl/web/zdrowie/program-badan-przesiewowych-noworodkow-w-polsce-na-lata-2019-2022
    2. whc.ifps.org.pl/2012/04/badanie-przesiewowe-sluchu-noworodka/
    3. www.wosp.org.pl/medycyna/programy/badania-sluchu
    4. S. Pietrzak, J. Czubak, Jak się wykonuje badanie przesiewowe stawów biodrowych u noworodków i niemowląt, podyplomie.pl/pediatria/12162,jak-sie-wykonuje-badanie-przesiewowe-stawow-biodrowych-u-noworodkow-i-niemowlat
    5. www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.17.74.2.
    6. J. Gadzinowski, M. Szymankiewicz, E. Gulczyńska, Podstawy neonatologii, wyd. Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej, Poznań, 2014.
    7. J. K. Dominowska, M. Cybulski, E, Krajewska-Kułak, Profilaktyka niedosłuchu w dzieci do 7. roku życia, pimr.pl/artykul.php
    8. Badania przesiewowe noworodków, przesiew.imid.med.pl
    9. Czy badanie słuchu u dziecka jest darmowe? www.wosp.org.pl/aktualnosci/czy-badanie-sluchu-u-dziecka-jest-darmowe
    10. J. Kasperuk, A, Olendzka, Wpływ niedosłuchy na rozwój mowy werbalnej, forumlogopedy.pl/artykul/wplyw-niedosluchu-na-rozwoj-mowy-werbalnej
    11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001756/O/D20181756.pdf