III trymestr ciąży - wszystko, co powinnaś wiedzieć

To już ostatnia prosta! Za kilkanaście tygodni powitasz na świecie swojego maluszka. Dowiedz się, co Cię czeka w ostatnim trymestrze ciąży, jak możesz radzić sobie z dolegliwościami typowymi dla tego okresu i jak przygotować się do porodu.

Rozwój płodu w trzecim trymestrze

Trzeci trymestr ciąży to dla dziecka czas intensywnego wzrostu – przez ostatnie 13 tygodni ciąży zwiększa ono swoją masę nawet trzykrotnie i rośnie o kilkanaście centymetrów. Na początku tego okresu maluch ma już w pełni wykształcone płuca, które muszą jednak jeszcze dojrzeć i przygotować się do zaczerpnięcia przez noworodka pierwszego oddechu. Rozwijający się organizm stale gromadzi pod skórą coraz większe ilości tkanki tłuszczowej, co w połączeniu z szybkim wzrostem sprawia, że w macicy zaczyna robić się ciasno. Z tygodnia na tydzień dziecko jest silniejsze, a przyszła mama niekiedy dotkliwie odczuwa jego kopnięcia. Powiększająca się macica uciska na narządy wewnętrzne mamy, m.in. pęcherz moczowy, a także przeponę, co objawia się częstymi wizytami w toalecie i delikatnie utrudnionym oddychaniem.]

W okolicach 30. tygodnia ciąży mózg płodu przyjmuje charakterystyczny, pofałdowany kształt. Zaczyna się też tworzenie sieci połączeń miedzy neuronami, która będzie rozbudowywać się w kolejnych tygodniach. Dziecko potrafi już śnić i stopniowo uczy się regulacji temperatury ciała; intensywnie trenuje też umiejętności przydatne po porodzie: ssanie, połykanie i ruchy oddechowe.

W okolicach 32-35 tygodnia ciąży maluszek przyjmuje pozycję główką w dół – od tego momentu możesz zaobserwować nieznaczne opadnięcie brzuszka mamy, które ułatwi jej oddychanie. Pupa i nóżki malucha znajdują się tuż pod Twoimi żebrami, dlatego z pewnością zdarzy Ci się odczuć bolesne kopnięcia. Możesz też spróbować wyczuć, w jakim położeniu znajduje się akurat płód i odnaleźć jego główkę, rączki lub stópki.

Pod koniec III trymestru dziecko szybko przybiera na wadze, w płucach zwiększa się produkcja surfaktantu – substancji zapobiegającej sklejaniu się ścian ich pęcherzyków, powoli zaczyna zanikać maź płodowa.

3 trymestr ciąży - jak zmienia się Twoje ciało?

3 trymestr ciąży jest czasem, w którym zachodzą intensywne zmiany w ciele kobiety. Coraz mocniej powiększa się brzuszek oraz piersi, a na ich brodawkach niekiedy pojawiają się żółtawe kropelki lub zaschnięte plamki siary – pierwszego mleka przyszłej mamy.

Wraz z rosnącym brzuszkiem, przesuwa się też środek ciężkości ciała, wymuszając na Tobie zmianę postawy i utrudniając nieco poruszanie się. W miarę zbliżania się terminu porodu możesz mieć coraz większe problemy ze sprawnym przekręcaniem się z boku na bok, wstawaniem z łózka lub z kanapy, wsiadaniem do samochodu, schylaniem się, a nawet z zawiązaniem butów. Wiele kobiet pod koniec ciąży odczuwa narastające zmęczenie, potęgowane przez problemy ze snem. To zupełnie normalne zjawisko – warto w tym czasie więcej odpoczywać, zwolnić tempo i dostosować się do aktualnych możliwości swojego organizmu.

Ciężarne w trzecim trymestrze szybko przybierają na wadze, a skóra na ich brzuchu i piersiach rozciąga się niemalże do granic wytrzymałości. W tym okresie warto szczególnie zadbać o jej odpowiednie nawilżenie i ochronę przed powstawaniem rozstępów – nieestetyczne, czerwone pręgi mogą pojawić się nie tylko na brzuchu i piersiach, ale też na pośladkach, udach, biodrach, a nawet na ramionach. Do pielęgnacji skóry w ciąży świetnie sprawdzą się Kosmetyki dla kobiet w ciąży HiPP Mamasanft Sensitive. Zostały stworzone po to, aby skutecznie zapobiegać rozstępom. Ponadto wspierają regenerację tkanki łącznej oraz przyczyniają się do zwiększania elastyczności skóry. Mogą być stosowane zarówno w ciąży jak i po jej zakończeniu.

Dolegliwości w trzecim trymestrze - jak sobie z nimi radzić?

Wzrost wagi, powiększanie się macicy i coraz mocniejsze rozpychanie się w niej dziecka mogą powodować u ciężarnej szereg nieprzyjemnych dolegliwości. O ile same w sobie nie stanowią one zagrożenia dla mamy ani dla jej dziecka, to potrafią skutecznie uprzykrzyć ostatnie miesiące ciąży.

Zgaga w ciąży - przykra dolegliwość trzeciego trymestru

Zgaga w ciąży jest jedną z dość powszechnych dolegliwości. Objawia się ona pieczeniem i paleniem występującym nieco poniżej gardła. Jej przyczyną są zmiany hormonalne i wzrost ciśnienia wewnątrz żołądka spowodowany napieraniem na niego rosnącej macicy, a w następstwie refluks, czyli cofanie się treści żołądkowej do przełyku.

Najprostszym remedium na zgagę w ciąży są leki zobojętniające kwas żołądkowy np. z węglanem wapnia i węglanem magnezu. Ich stosowanie należy zawsze skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę. Jako profilaktykę zaleca się ograniczenie ilości węglowodanów w diecie, rezygnację z napojów gazowanych, tłustych posiłków, używek i czekolady. Doraźnie może pomóc Ci wypicie kilku łyków mleka, zjedzenie garści migdałów lub suszonej papai.

Skurcze łydek w ciąży - czy jest na nie sposób?

Nagły ból, który natychmiast wyrywa ze snu, a po chwili samoistnie ustępuje – tak w skrócie można opisać skurcz łydki, z którym bardzo często spotykamy się w ciąży. Przyczyny tej dolegliwości są niejasne – często wini się za nią:

  • zbyt niski poziom magnezu, potasu i wapnia oraz nadmiar fosforu,
  • ucisk rosnącego brzuszka na naczynia krwionośne nóg i zbyt słabe ukrwienie mięśni,
  • niewystarczające nawodnienie,
  • ucisk na nerwy spowodowany pogłębieniem się lordozy lędźwiowej.

Aby zapobiegać skurczom, wykonuj ćwiczenia rozciągające mięśnie łydek, odpoczywaj z nogami uniesionymi do góry, a także dbaj o zbilansowaną dietę i odpowiednie nawodnienie. Możesz też zapytać swojego lekarza o zasadność przyjmowania suplementów magnezu – niektóre kobiety czują znaczną ulgę po ich wdrożeniu. Jeśli pojawi się skurcz, wyprostuj nogę, a palce stopy skieruj mocno w kierunku twarzy. Możesz też spróbować stanąć stopą na chłodnej powierzchni albo leżąc gwałtownie uderzyć piętą w podłoże.

Ból kręgosłupa w ciąży - skąd się bierze ból pleców w III trymestrze?

Ból kręgosłupa w ciąży jest spowodowany czynnikami hormonalnymi (relaksyna i estrogeny), zmianą postawy ciała, pogłębieniem się lordozy lędźwiowej oraz uciskiem sporego brzuszka na struktury miednicy i na splot lędźwiowo-krzyżowy. Pojawia się on najczęściej w dolnej części pleców. Możesz odczuwać go tylko chwilami, ale bywa też, że ból pleców stale dokucza przyszłym mamom w III trymestrze ciąży, jednak ze zmiennym nasileniem.

Dobrym sposobem profilaktyki bólu pleców w ciąży jest ruch i aktywność fizyczna, jednak dość umiarkowana – nadmierne przeciążenie kręgosłupa i dźwiganie ciężkich przedmiotów zdecydowanie nie jest wskazane. Zwracaj też uwagę na wygodną pozycję w trakcie snu, a w razie potrzeby z pomocą przyjdzie Ci specjalna poduszka ciążowa. Jeśli już zmagasz się z dolegliwościami, staraj się więcej odpoczywać i rozważ skorzystanie z pomocy fizjoterapeuty lub osteopaty.

Ból pleców może być też spowodowany infekcją dróg moczowych, dlatego warto skonsultować swoje dolegliwości z ginekologiem. Jeśli bólowi pleców towarzyszą nasilające się, regularne skurcze brzucha, prawdopodobnie właśnie rozpoczyna się poród.

Problemy ze snem - jak spać w ciąży?

Problemy ze snem w ciąży często wynikają z niemożności znalezienia odpowiedniej pozycji – spory brzuch utrudnia bowiem wygodne ułożenie się w łóżku. Ten dyskomfort często potęgowany jest przez inne dolegliwości ciążowe: utrudnione oddychanie, zgagę, skurcze łydek i częste wizyty w toalecie, które dodatkowo uniemożliwiają wyciszenie się i zapadnięcie spokojny, głęboki sen.

Jeśli Twoją główną bolączką jest trudność ze znalezieniem wygodnej pozycji, wypróbuj wspomnianą wcześniej poduszkę do spania w ciąży kształcie litery C lub J. Umożliwia ona dość komfortowe ułożenie się na boku, a przy okazji odciąża nieco plecy.

Postaraj się prowadzić aktywny tryb życia, wietrzyć sypialnię przed snem i kłaść się wtedy, kiedy rzeczywiście czujesz zmęczenie. Zadbaj o wyciszenie się przed nocnym odpoczynkiem: odłóż telefon i wyłącz telewizję, poczytaj książkę, wykonaj ćwiczenia oddechowe lub pomedytuj. Pomocna może okazać się też aromaterapia: nanieś kilka kropel olejku lawendowego na poszewkę swojej poduszki lub umieść w niej saszetkę z lawendą.

Obrzęki - czy puchnięcie nóg w ciąży jest normalne?

Niewielkie obrzęki pojawiają się najczęściej w drugiej połowie ciąży. Dotyczą głównie nóg oraz dłoni, a zdecydowanie rzadziej innych części ciała. Ich przyczynami są trudności z odpływem krwi z żył zlokalizowanych w kończynach, a także nadmiar soli i wody w organizmie. Obrzęki najczęściej ustępują lub zmniejszają się po nocy. Jeśli dzieje się tak w Twoim przypadku, staraj się jak najczęściej w trakcie dnia odpoczywać z nogami uniesionymi w górę. Wybieraj też wygodne buty na płaskiej podeszwie i zrezygnuj z noszenia pierścionków, by nie nasilać problemu.

Jeśli obrzęk wystąpi niemal na całym ciele, koniecznie powiadom o nim swojego lekarza. Prawdopodobnie konieczna będzie częstsza kontrola ciśnienia tętniczego i stężenia białka w moczu.

Niepokojące objawy w trzecim trymestrze ciąży

Wiele dolegliwości ciążowych wynika z zupełnie normalnych i fizjologicznych zjawisk, dlatego też nie wymagają one interwencji lekarza. Istnieje jednak lista objawów, które powinny Cię zaniepokoić i skłonić do niezwłocznego powiadomienia swojego ginekologa lub udania się na izbę przyjęć szpitala.

Niepokojącymi objawami w trzecim trymestrze są:

  • intensywne krwawienie z dróg rodnych
  • odpłyniecie płynu owodniowego lub wystąpienie regularnych skurczów macicy przed 38. tygodniem ciąży (nie mylić ze skurczami przepowiadającymi)
  • silne i gwałtowne ruchy dziecka lub brak ruchów
  • wysokie ciśnienie krwi, powyżej 140/90
  • nasilający się ból nogi, obrzęk i zaczerwienienie, które nie ustępują po odpoczynku
  • silne bóle brzucha, głowy oraz zaburzenia ostrości widzenia.

Badania w ciąży - trzeci trymestr ciąży pod stałą kontrolą

W trzecim trymestrze lekarz może poprosić Cię, byś częściej, niż dotychczas zgłaszała się na kolejne wizyty kontrolne – stała opieka nad ciężarną jest w tym okresie bardzo ważna. W trakcie wizyt Twój ginekolog wykona standardowe badania przedmiotowe i podmiotowe, oceni czynność serca dziecka, zmierzy ciśnienie krwi, poprosi Cię o zważenie się, oceni wymiary miednicy, ruchy płodu oraz przeprowadzi wywiad w celu oceny ryzyka i nasilenia objawów depresji. Zleci Ci także wykonanie szeregu innych badań:

  • morfologii krwi
  • badania ogólnego moczu
  • USG między 28. a 32. tygodniem ciąży (tzw. USG 3 trymestru)
  • poziomu przeciwciał anty-D (u kobiet z ujemnym czynnikiem Rh)
  • antygenu HBs
  • HIV
  • posiewu z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców, tzw. GBS (miedzy 35. a 37. tygodniem)
  • VDRL (kiła) oraz HCV (WZW typu C) u kobiet o zwiększonym ryzyku zakażenia
  • samodzielnego liczenia ruchów płodu.

Jeśli wymaga tego stan zdrowia kobiety i jej dziecka, lekarz zleci też inne badania. Przed zbliżającym się terminem porodu możesz być poproszona o wykonanie kontrolnego badania KTG w ciąży, czyli pomiaru czynności skurczowej macicy i tętna płodu. Jeśli termin porodu minie, prawdopodobnie będziesz zgłaszała się na to badanie co kilka dni. Zostanie Ci też wykonane dodatkowe USG.

Poznaj dokładny opis wszystkich badań, które czekają Cię w ostatnich miesiącach przed porodem.

Dieta w ciąży - co jeść w III trymestrze ciąży?

Dieta w ostatnich miesiącach ciąży powinna nadal bazować na wysoko odżywczych i nieprzetworzonych produktach:

  • węglowodanach złożonych, które dostarczą 55-60% zapotrzebowania na energię: grubych i drobnych kaszach, pełnoziarnistym pieczywie, ciemnych makaronach, ryżu, mąkach z pełnego przemiału, płatkach zbożowych i musli bez cukru oraz ziemniakach
  • wartościowym białku, stanowiącym podstawowy budulec rosnącego organizmu dziecka: chudym mięsie, rybach, jajach, nabiale, warzywach strączkowych
  • zdrowych tłuszczach: olejach tłoczonych na zimno, awokado, orzechach i pestkach, tłustych rybach morskich – podczas ciąży zapotrzebowanie na nienasycone kwasy tłuszczowe wzrasta aż o 50%
  • warzywach i owocach – minimalne spożycie owoców w III trymestrze powinno wynosić 400 g na dobę, a warzyw 400 do nawet 600 g.

Spożywaj 4-5 posiłków dziennie – 3 główne oraz 1 lub 2 przekąski. W trzecim trymestrze zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta o około 475 kcal w stosunku do stanu sprzed ciąży. Z tego względu warto delikatnie zwiększyć objętość posiłków lub dodać do swojego menu jeszcze jeden, dodatkowy posiłek.

Pod koniec ciąży zwracaj uwagę na spożycie produktów zawierających spore ilości żelaza, np. mięsa, jaj, buraków, zakwasu buraczanego, szpinaku, natki pietruszki oraz płatków owsianych. W tym okresie zwiększa się zapotrzebowanie Twojego organizmu na ten składnik, a zbyt mała podaż może skutkować anemią.

Nie zapominaj też o zapewnieniu sobie odpowiedniej ilości wapnia – jeśli dostarczysz go za mało, całość zostanie zużyta na potrzeby dziecka, a w konsekwencji ucierpi Twoje zdrowie. Włącz do diety nabiał (bardzo dużo wapnia ma mozzarella), jaja, ryby o jadalnych szkieletach, np. sardynki, brokuły oraz orzechy.

Istotnym składnikiem diety dla ciężarnej jest też kwas foliowy. Wpływa on na procesy krwiotwórcze i warunkuje prawidłowy rozwój płodu, a także zapobiega wielu niebezpiecznym schorzeniom. Zawierają go głównie zielone warzywa liściaste, jednak dieta nie jest wystarczającym źródłem tego składnika. Z tego względu najnowsze rekomendacje wskazują na konieczność suplementacji kwasu foliowego w III trymestrze w dawce 0,6-0,8 mg na dobę.

Dowiedz się, jak rozpoznać niedobory kwasu foliowego oraz dlaczego jego suplementacja w ciąży jest tak ważna.

Aktywność fizyczna w ciąży - czy powinnam ćwiczyć w trzecim trymestrze?

W trzecim trymestrze z powodzeniem możesz kontynuować wszelkie aktywności, które podejmowałaś na wcześniejszych etapach ciąży, np. spacery, nordic walking, marsze i fitness dla ciężarnych. Spróbuj nieco zmniejszyć intensywność ćwiczeń, nie forsuj się zbyt mocno i dostosuj tempo oraz zakres ruchów do możliwości swojego ciała.

Kobietom w III trymestrze szczególnie zaleca się sporty odciążające kręgosłup i stawy:

  • pływanie
  • aqua aerobik
  • jazdę na rowerku stacjonarnym

 te rozluźniające ciało przed porodem i wyciszające, uzupełnione o pracę z oddechem:

  • jogę
  • pilates
  • zajęcia dla ciężarnych dostosowane do etapu ciąży.

W badaniach dowiedziono, że aktywność fizyczna w trakcie ciąży skraca czas porodu, zmniejsza związany z nim odczuwalny wysiłek oraz redukuje ryzyko wystąpienia komplikacji okołoporodowych. Kobiety, które nie stroniły od aktywności, wykonywały ćwiczenia oddechowe, trening mięśni dna miednicy lub uczestniczyły w specjalnie przeznaczonych dla nich zajęciach, mogą też mieć większą świadomość swojego ciała i lepiej współpracować z położną oraz ze swoim dzieckiem w trakcie porodu.

Nie zapomnij o bieżącym konsultowaniu podejmowanych aktywności ze swoim lekarzem – przed rozpoczęciem ćwiczeń musisz uzyskać jego zgodę. Zrezygnuj z uprawiania sportu, jeśli wystąpią u Ciebie jakiekolwiek niepokojące objawy, np. krwawienie, plamienia, zawroty głowy, bóle brzucha lub mocne skurcze na długo przed terminem porodu.

Jak przygotować się do porodu?

Trzeci trymestr to już ostatni dzwonek, by przygotować się do porodu. Jeśli jeszcze tego nie zrobiłaś, zacznij kompletować wyprawkę dla dziecka, ale też dla siebie. Przygotuj rzeczy, które będą potrzebne Ci na oddziale i na sali porodowej i spakuj je do walizki, by w momencie rozpoczęcia akcji skurczowej nie szukać w pośpiechu niezbędnych elementów wyprawki do szpitala. Postaraj się stworzyć plan porodu – możesz poprosić o pomoc w jego napisaniu położną środowiskową lub swojego lekarza.

To dobry moment na wybór szpitala, w którym chcesz urodzić i zapoznanie się z warunkami, jakie panują w danej placówce. Warto też skorzystać z kursów w ramach szkoły rodzenia, szczególnie jeśli to Twoje pierwsze dziecko, a wcześniej nie uczestniczyłaś w podobnych zajęciach. Będziesz miała okazję zadać nurtujące Cię pytania i przygotować się zarówno do porodu, jak i do późniejszej opieki nad maluszkiem.

Zachęcamy też do sięgania po fachową literaturę dotyczącą przebiegu porodu oraz pierwszych dni i tygodni z noworodkiem. Jeśli planujesz karmić piersią, dodaj do swojej listy również książki o laktacji -warto przyswoić całą niezbędną wiedzę jeszcze przed narodzinami maluszka, by uniknąć późniejszego stresu i niepewności.

Objawy porodu - po czym poznać, że zaczyna się poród?

Pierwsze objawy zbliżającego się porodu mogą wystąpić nawet na kilka tygodni przed rozwiązaniem. Zaliczamy do nich:

  • opuszczenie się brzuszka
  • zmianę poziomu energii: silne zmęczenie lub tryskanie energią
  • odejście czopa śluzowego
  • ból pleców, pachwin i ucisk w miednicy
  • gęstszą i obfitszą wydzielinę z pochwy
  • mniejsze tygodniowe przyrosty wagi.

Objawami, które jednoznacznie wskazują, że zaczyna się poród są:

  • odejście wód płodowych
  • mocne, bolesne i nasilające się skurcze występujące regularnie co minimum 10 minut
  • wymioty, wzdęcia, biegunka, brak apetytu
  • słabsze ruchy dziecka
  • ból w krzyżu, niepokój, nerwobóle
  • uczucie rozpierania w kroczu i nasilone upławy.

Dowiedz się, jak rozpoznać pierwsze oznaki porodu.

Przeczytaj także:
I trymestr ciąży – wszystko, co powinnaś wiedzieć
II trymestr ciąży – wszystko, co powinnaś wiedzieć
Zdrowe odżywianie w ciąży – czy trzeba jeść za dwoje?

Kalendarz ciąży - ciąża tydzień po tygodniu

Źródła:
1.    Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu, www.femmed.com.pl/wp-content/uploads/2013/02/rekomendacjaopiekaprzedporodowa.pdf
2.    Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, Dz.U. 2018 poz. 1756, isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001756/O/D20181756.pdf
3.    Poradnik żywienia kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka, imid.med.pl/images/poradnik-zywienia-dla-kobiet-w-ciazy.pdf
4.    M. Zimmer i inni, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, www.ptgin.pl/sites/scm/files/2021-09/07.2020%20-%20Rekomendacje%20Polskiego%20Towarzystwa%20Ginekolog%C3%B3w%20i%20Po%C5%82o%C5%BCnik%C3%B3w%20dotycz%C4%85ce%20suplementacji%20u%20kobiet%20ci%C4%99%C5%BCarnych.pdf
5.    M. Szafarowska, M. Biela, Kiedy nastąpi poród? podyplomie.pl/ginekologia/28156,kiedy-nastapi-porod
6.    H. Murkoff, S. Mazel, W oczekiwaniu na dziecko, wyd. Rebis, Poznań 2016.
7.    Drosdzol-Cop, Znaczenie aktywności fizycznej u kobiet w ciąży wraz z zestawem proponowanych ćwiczeń na każdy z trzech trymestrów ciąży, www.forumginekologii.pl/artykul/znaczenie-aktywnosci-fizycznej-u-kobiet-w-ciazy-wraz-z-zestawem-proponowanych-cwiczen-na-kazdy-z-trzech-trymestrow-ciazy
8.    Fuchs, N. Jainta i inni, Aktywność fizyczna kobiet w ciąży – przegląd piśmiennictwa i aktualnych rekomendacji, journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/503739.pdf
9.    K. Adamczewska, Znaczenie aktywności fizycznej i zalecane formy ćwiczeń ruchowych u kobiet w ciąży, cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-89203abd-a950-420e-b5c0-c3473a4d52dc