I trymestr ciąży – wszystko, co powinnaś wiedzieć

Pierwszym trymestrem nazywamy początkowe 12 tygodni, czyli ok. 3 miesiące ciąży. Czas ten liczymy od początku ostatniej miesiączki przed zapłodnieniem. W terminologii medycznej, wiek ciąży określa się zazwyczaj w tygodniach, dlatego warto przed wizytami lekarskimi czy badaniami, np. USG dokładnie go sprawdzić, wykorzystując np. kalkulator ciąży.

Pierwsze tygodnie ciąży są okresem, kiedy bardzo intensywnie rozwija się zarodek. To także czas wielkich zmian w organizmie kobiety, a także w jej życiu i psychice. Wtedy pojawiają się pierwsze objawy ciąży, które mogą powodować pogorszenie się samopoczucia. Ciężarnym najczęściej doskwierają: zmęczenie, senność, nudności czy huśtawki nastrojów, które powodują, że kobieta musi niekiedy zwolnić i bardziej o siebie zadbać. To świetny moment na zmianę diety, dokonywanie zdrowszych wyborów żywieniowych oraz zapewnienie sobie niezbędnej dawki ruchu każdego dnia.

Pierwsze objawy ciąży mogą u niektórych kobiet pojawić się już w okolicach 3.- 4. tygodnia, a u innych nie wystąpić wcale. Ich ilość, nasilenie i czas trwania są kwestią indywidualną, dlatego nie warto porównywać swoich odczuć do historii innych przyszłych mam. Jedynym objawem, który dotyczy wszystkich ciężarnych jest zatrzymanie miesiączki.
Dolegliwościami, które często występują na początku ciąży są:

• nudności i wymioty, nie tylko poranne – ma je niemal ¾ przyszłych mam; często mijają na przełomie I i II trymestru ciąży;
• zmęczenie, brak energii, senność, spowodowane m.in. zmianami hormonalnymi, przyspieszeniem akcji serca, metabolizmu oraz produkcją większej ilości krwi. Te objawy mijają niekiedy w II trymestrze, by powrócić pod koniec ciąży;
• utrata apetytu, często towarzysząca mdłościom lub napady głodu;
• wrażliwość na zapachy i wyostrzenie węchu – niektóre do tej pory neutralne zapachy zaczną Cię drażnić lub wręcz odrzucać;
• tkliwość i powiększenie piersi, a także ich mrowienie lub uczucie pełności, to często pierwsze objawy ciąży po zapłodnieniu, które zazwyczaj utrzymują się aż do porodu.

Kiedy zauważysz u siebie wczesne objawy ciąży, a termin spodziewanej miesiączki już minął, powinnaś wykonać test ciążowy. Niezależnie od wyniku, warto zgłosić się wtedy do lekarza ginekologa, który potwierdzi lub wykluczy ciążę – testy dostępne w aptece mogą niekiedy dać wynik niejednoznaczny, fałszywie pozytywny albo fałszywie negatywny.
Na pierwszej wizycie, lekarz wykona badanie podmiotowe i przedmiotowe, pomiar ciśnienia tętniczego, badanie piersi, a także przekaże Ci zalecenia na najbliższe tygodnie. Dodatkowo, ginekolog standardowo zleca badania laboratoryjne:

• oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh;
• morfologię;
• badanie moczu;
• cytologię;
• stężenie glukozy we krwi na czczo;
• badanie VDRL, HIV i HCV;
• badanie w kierunku toksoplazmozy i różyczki (IgM i IgG);
• TSH;
• odczyn Coombsa.

Katalog badań, które należy wykonać w poszczególnych tygodniach określa kalendarz ciąży, znajdujący się w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. W uzasadnionych przypadkach, lekarz może skierować także na inne badania, np. test PAPP-a czy amniopunkcję.

Pierwsze USG, które ma na celu m.in. potwierdzenie ciąży i ocenę ilości płodów, należy wykonać między 11. a 13. tygodniem. Podczas badania mierzy się wielkość płodu i na tej podstawie określa czas trwania ciąży oraz termin porodu. Ponadto, lekarz ocenia anatomię dziecka: kształt czaszki, rączek i nóżek, prawidłowość wykształcenia narządów wewnętrznych, akcję serca i przepływ krwi.

Lekarz dokonuje pomiaru przezierności karkowej, kości nosowej oraz sprawdza pozostałe markery wad uwarunkowanych genetycznie i na tej podstawie ocenia ryzyko ich wystąpienia u płodu.

Pierwszy trymestr ciąży jest okresem gwałtownego rozwoju zarodka – w tym czasie zmienia się on z dwóch połączonych komórek w mierzący niemal 8 cm płód, który wygląda już jak miniaturowy noworodek.

Pierwsze dwa tygodnie ciąży to czas, kiedy nie ma jeszcze zarodka. W początkowych dniach występuje miesiączka, po której błona śluzowa macicy oraz rosnące jajeczka przygotowują się do owulacji. Do zapłodnienia dochodzi zazwyczaj w 3. tygodniu ciąży. Już kilka godzin po połączeniu komórki jajowej z plemnikiem, zygota zaczyna dzielić się i rosnąć, tworząc malutką kuleczkę komórek. Wtedy też rozpoczyna wędrówkę przez jajowód w stronę macicy.

W 4. tygodniu, embrion dociera do macicy i zagnieżdża się w niej. Wtedy tworzy się jama owodniowa i pęcherzyk żółtkowy. W tym okresie zarodek rośnie od rozmiaru pestki maku do długości około 5 mm. W okolicach 6. tygodnia ciąży zaczyna bić serduszko dziecka i stopniowo formują się jego narządy wewnętrzne.

W 7. tygodniu ciąży zaczynają pracować nerki. Powstają wtedy zawiązki kończyn, język i usta. Tydzień później dziecko powoli wykonuje swoje pierwsze, spontaniczne ruchy. Pod koniec tego okresu maluszek ma już ok. 2,5 cm długości. Intensywnie rośnie jego główka, która nadal jest największą częścią jego ciała.

Od 11. tygodnia ciąży zarodek nazywamy już płodem. Pod koniec I trymestru mierzy on ok. 7,5 cm, a dzięki ukształtowaniu stawów, może w pełni poruszać rączkami i nóżkami. Większość układów w organizmie dziecka jest już wykształcona i będzie dojrzewać przez pozostałe tygodnie.

Wiele kobiet w momencie uzyskania dodatniego wyniku testu ciążowego zaczyna szczególnie dbać o siebie. I słusznie! I trymestr ciąży to idealny czas na eliminację używek i niezdrowego, przetworzonego jedzenia, wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej oraz rozpoczęcie świadomej i delikatnej pielęgnacji skóry, zwłaszcza na brzuchu i piersiach. Specjalnie dla przyszłych mam, stworzyliśmy mini poradnik, który podpowie, jak zadbać o siebie i rozwijające się dziecko.

Kiedy dowiadujesz się, że jesteś w ciąży, powinnaś bezwzględnie zrezygnować z palenia papierosów i picia alkoholu. Należy podkreślić, że nie istnieje bezpieczna dawka nikotyny czy alkoholu w ciąży – ich stosowanie w każdej ilości zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych powikłań. W przypadku papierosów będą to: przedwczesne oddzielenie łożyska, wcześniejszy poród czy niska masa urodzeniowa dziecka.

Picie alkoholu grozi rozwojem płodowego zespołu alkoholowego (FAS), w wyniku którego dzieci często rodzą się z niedorozwojem umysłowym, wadami serca i układu nerwowego, a także deformacjami głowy i twarzy. Jest on także przyczyną wysokiej śmiertelności niemowląt.

WHO zaleca ciężarnym wykonywanie minimum 150 minut umiarkowanej, aerobowej aktywności tygodniowo, w tym ćwiczeń: wzmacniających mięśnie oraz delikatnie rozciągających. Przed rozpoczęciem treningów, zasięgnij koniecznie porady lekarza prowadzącego ciążę, który oceni, czy nie masz przeciwwskazań do podjęcia danej aktywności.

Przy wyborze rodzaju i częstotliwości ćwiczeń, weź pod uwagę swoje preferencje, ewentualne dolegliwości oraz stopień aktywności przed zajściem w ciążę. Polecane ćwiczenia w pierwszym trymestrze ciąży to marsz, pływanie, a także joga i pilates, dostosowane do możliwości ciężarnych. Aby ułatwić Ci wybór, zebraliśmy podstawowe informacje dotyczące ćwiczeń w ciąży w naszym artykule.

Dieta kobiety w pierwszym trymestrze ciąży powinna bazować na nieprzetworzonych, wartościowych składnikach i produktach zbożowych – najlepiej pełnoziarnistych, owocach i warzywach, nabiale, rybach, chudym mięsie i zdrowych tłuszczach. Dobrym pomysłem jest ograniczenie cukru oraz tłuszczów zwierzęcych i trans, a także nadmiernej ilości soli.

Jako profilaktyka anemii, świetnie sprawdzi się dieta bogata w żelazo. Z myślą o przyszłych mamach przygotowaliśmy kilka propozycji posiłków  zawierających ten pierwiastek.

Jadłospis przyszłej mamy powinien uwzględniać produkty zawierające foliany: sałatę, szpinak, kapustę, brokuły, zboża pełnoziarniste, wątróbkę, jaja, orzechy i sery. Dodatkowo, Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca ciężarnym suplementować kwas foliowy w dawce 0,4 mg na dobę.

W pierwszym trymestrze Twoje zapotrzebowanie na energię nie ulega zmianie, dlatego nie musisz zwiększać kaloryczności swojej diety. Przygotowuj smaczne, różnorodne i urozmaicone dania pamiętając, że od teraz jesz dla dwojga, a nie za dwoje. Postaraj się nie ulegać zbyt często ciążowym zachciankom, by zachować kontrolę  i zapobiec nadmiernemu przybieraniu na wadze.

Choć przez pierwsze 12 tygodni ciąży brzuszek przyszłej mamy prawie się nie powiększa, to już wtedy powinna ona szczególnie zadbać o swoją skórę. Odpowiednia pielęgnacja pomoże zmniejszyć ryzyko powstania rozstępów, a także pozytywnie wpłynie na poziom nawilżenia, jędrność i elastyczność skóry.

Jakich kosmetyków używać w tym celu? Najlepiej sprawdzą się delikatne produkty bez zbędnych dodatków: parabenów, barwników, silikonów. Takie wymogi spełniją Kosmetyki dla kobiet w ciąży HiPP Mamasanft Sensitive z ekologicznym olejkiem migdałowym.

Przeczytaj także:
Kwas foliowy – „witamina przyszłych mam”
Połóg – co to jest, jak przebiega i ile trwa okres połogu?

Kalendarz ciąży - ciąża tydzień po tygodniu