Ciąża mnoga – wszystko, co musisz wiedzieć oczekując bliźniąt
Oczekujesz bliźniąt? A może spodziewasz się jeszcze większej liczby dzieci? Pewnie chcesz wiedzieć, jak przebiega ciąża wielopłodowa i czym rożni się od ciąży pojedynczej. A może po prostu zastanawiasz się, czy masz szansę na bliźniaki jednojajowe, a jeśli tak, to jak dochodzi do powstania ciąży mnogiej. Postaramy się wszystko to wyjaśnić.
Ciąża mnoga – prawdopodobieństwo wystąpienia
Jak dochodzi do ciąży bliźniaczej?
Bliźnięta jednojajowe czy dwujajowe – jakie są rodzaje ciąży bliźniaczej?
Ciąża bliźniacza a wygląd bliźniąt
Ciąża bliźniacza – objawy. Czy objawy ciąży mnogiej różnią się od tych w ciąży pojedynczej?
Ciąża bliźniacza tydzień po tygodniu – jak rozwijają się płody w ciąży mnogiej?
Ciąża mnoga – kiedy ją widać na USG? Kiedy wiadomo, że to ciąża bliźniacza?
Ciąża pojedyncza a ciąża bliźniacza – najważniejsze różnice
Badania w ciąży bliźniaczej – czy ciąża mnoga jest ciążą podwyższonego ryzyka?
Poród w ciąży bliźniaczej – w którym tygodniu ciąży rodzą się bliźnięta?
Ciąża mnoga – rodzaje ciąży wielopłodowej
Ciąża mnoga, zwana też wielopłodową, ma miejsce, kiedy w macicy kobiety jednocześnie rozwija się dwa lub więcej zarodków, a następnie płodów. W zależności od liczby tych płodów wyróżniamy ciąże:
- bliźniacze,
- trojaczek,
- czworacze,
- pięcioracze itd.
Ciąża mnoga – prawdopodobieństwo wystąpienia
Prawdopodobieństwo wystąpienia ciąży mnogiej pozwala obliczyć tzw. reguła Hellina, według której częstotliwość występowania ciąż mnogich maleje geometrycznie wraz z rosnącą liczbą płodów. Wynika z niej, że w populacji europejskiej:
- ciąże bliźniacze występują raz na 80 porodów (w Polsce jest to raz na 100 porodów),
- trojaczki rodzą się raz na 6400 porodów,
- czworaczki przychodzą na świat raz na 512 000 porodów.
Bliźnięta jednojajowe stanowią ok. 0,4% wszystkich porodów. Ich powstanie jest dziełem przypadku –skłonności genetyczne oraz jakiekolwiek czynniki zewnętrzne i wewnętrzne są tutaj bez znaczenia i tak naprawdę nie da się ustalić, jak zajść w ciążę bliźniaczą jednojajową. Niektóre badania sugerują jednak, że tendencja do ciąży z bliźniakami jednojajowymi może być w niewielkim stopniu dziedziczona w linii matczynej. Inaczej jest w przypadku bliźniąt dwujajowych – istnieje udowodniona genetyczna predyspozycja do ciąż dwujajowych w tej samej rodzinie, dziedziczona w linii matczynej i tylko przez dziewczynki.
Jak dochodzi do ciąży bliźniaczej?
Ciąża bliźniacza to nic innego jak wspominana wcześniej ciąża wielopłodowa, podczas której w macicy mamy rozwija się dwoje dzieci. Jest to najczęstszy rodzaj ciąży mnogiej u człowieka. Sposób powstania ciąży bliźniaczej zależy od liczby zapłodnionych komórek jajowych.
Ciąża bliźniacza dwujajowa powstaje poprzez zapłodnienie dwóch osobnych komórek jajowych przez 2 oddzielne plemniki. Wynika z tego, że już na samym początku tworzą się 2 embriony, które następnie osobno zagnieżdżają się w macicy.
Ciąża bliźniacza jednojajowa rozpoczyna się od zapłodnienia jednego jajeczka przez jeden plemnik. Następnie ma miejsce podział pojedynczej zygoty na 2 embriony o identycznym zestawie genów, które w kolejnych tygodniach ciąży rozwijają się jako oddzielne zarodki, a następnie płody. Taki podział dokonuje się w ciągu pierwszych 14-16 dni od zapłodnienia.
Bliźnięta jednojajowe czy dwujajowe – jakie są rodzaje ciąży bliźniaczej?
Ciąże bliźniacze możemy podzielić na:
- ciąże jednojajowe, w wyniku których powstają bliźnięta jednojajowe
- ciąże dwujajowe, podczas których w macicy znajdują się bliźnięta dwujajowe.
Istnieje również dalsze rozróżnienie ciąż bliźniaczych jednojajowych ze względu na dzień po zapłodnieniu, w którym dokonał się podział zygoty. Im później do takiego podziału dojdzie, tym więcej wspólnych „elementów” będą mieć bliźnięta podczas życia płodowego. Tymi wspólnymi bądź oddzielnymi elementami mogą być kosmówki i owodnie.
Kosmówka to jedna z błon płodowych, która następnie przekształca się w łożysko odpowiedzialne za odżywianie płodu. Bliźniaki jednokosmówkowe przez całą ciążę będą odżywiane z jednego „źródła”. Co więcej, możliwe będzie połączenie ich krwioobiegów i przetoczenie pomiędzy nimi krwi (co jest niekorzystne). Dwie oddzielne kosmówki gwarantują bliźniętom niezależne od siebie źródła substancji odżywczych.
Owodnia to również błona płodowa, lecz jej zadaniem jest ochrona dziecka przed czynnikami zewnętrznymi. Jeśli bliźnięta mają własne owodnie, to są od siebie oddzielone w macicy. W przypadku wspólnej owodni przebywają razem, a co gorsza, mogą splątać się pępowinami.
Teraz jasne staje się, że najlepszym wariantem jest ciąża dwuowodniowa i dwukosmówkowa, jednak nie jest to jedyna możliwa kombinacja. Wszystkie ciąże bliźniacze możemy podzielić na:
- ciąża dwukosmówkowa, dwuowodniowa – podział zygoty w 1.-4. dniu lub bliźnięta dwujajowe – każde z dzieci przebywa we własnym worku owodniowym i ma własną kosmówkę, która następnie przekształca się w łożysko,
- ciąża bliźniacza jednokosmówkowa, dwuowodniowa – podział zygoty w 4.-7. dniu – płody przebywają w oddzielnych workach owodniowych, lecz odżywiane są przez jedno, wspólne łożysko,
- ciąża jednokosmówkowa, jednoowodniowa – podział zygoty w 7.-13. dniu – płody mają wspólne łożysko i rozwijają się we wspólnym worku owodniowym,
- bliźnięta syjamskie, ciąża jednokosmówkowa, jednoowodniowa – podział zygoty w 13.-15. dniu.
Ciąża bliźniacza a wygląd bliźniąt
W zależności od rodzaju ciąży bliźnięta mogą być różne bądź niemal identyczne. Bliźnięta dwujajowe mają tylko ok. 50% wspólnego DNA, dlatego mają zazwyczaj całkiem inny wygląd – podobieństwo pomiędzy nimi można przyrównać do tego występującego między rodzeństwem.
Bliźnięta jednojajowe mają 100% wspólnego DNA i są niemal identyczne. Niewielkie różnice pomiędzy nimi, pomagające np. rodzicom na odróżnienie dzieci, wynikają z faktu, że ekspresja tych genów u każdego z nich może występować w innym stopniu.
Ciąża bliźniacza – objawy. Czy objawy ciąży mnogiej różnią się od tych w ciąży pojedynczej?
Pierwsze objawy ciąży bliźniaczej mogą, choć nie muszą, różnić się od tych występujących w ciąży pojedynczej. Należą do nich:
- bardziej dokuczliwe nudności i wymioty w pierwszym trymestrze,
- wyższy niż spodziewany przyrost beta HCG,
- nadmiernie duży brzuch,
- dno macicy położone wyżej niż wynika to z terminu ostatniej miesiączki,
- odczuwanie ruchów dziecka w różnych częściach macicy w tym samym czasie,
- uwidocznienie 2 lub więcej bijących serc podczas USG ciąży.
Wiele symptomów wczesnej ciąży mnogiej pokrywa się z pierwszymi objawami ciąży pojedynczej.
Ciąża bliźniacza tydzień po tygodniu – jak rozwijają się płody w ciąży mnogiej?
Rozwój płodów w ciąży bliźniaczej nie różni się znacząco od tego znanego nam z ciąż pojedynczych. Podstawową odmienność obserwujemy w pierwszych dniach po zapłodnieniu, kiedy to w macicy zagnieżdżają się 2 zarodki zamiast jednego (ciąża dwukosmówkowa dwuowodniowa) lub w momencie podziału embrionu na 2 części (ciąża jednokosmówkowa).
Dalszy rozwój ciąży bliźniaczej tydzień po tygodniu przebiega następująco:
- 5.-8. tydzień ciąży – zaczynają tworzyć się organy wewnętrzne oraz zawiązki kończyn, a serca podejmują pracę
- 9.-12. tydzień ciąży – rozwijają się narządy płciowe, nadal trwa organogeneza, nerki już funkcjonują; u płodów wykształcają się palce, uszy, a nawet powieki
- 13.-16. tydzień ciąży – powstają rysy twarzy, płody odbierają już bodźce zewnętrzne i na nie reagują; odczuwalne staja się ruchy maluszków
- 17.-20. tydzień ciąży – maź płodowa pokrywa ciała dzieci; intensywnie rozwija się mózg oraz powstają połączenia między neuronami
- 21.-24. tydzień ciąży – płuca rozpoczynają produkcję surfaktantu chroniącego je przed zapadnięciem się; od 24 tygodnia dzieci mają szansę na przeżycie poza macicą mamy
- 25.-28. tydzień ciąży – w macicy robi się ciasno; dzieci otwierają oczy po raz pierwszy i zaczynają śnić, mogą też słyszeć dźwięki dochodzące z zewnątrz
- 29.-32. tydzień ciąży – proces kostnienia szkieletu ma się ku końcowi, nadal intensywnie rozwijają się wszystkie układy ciała oraz mózgi maluchów
- 33.-36. tydzień ciąży – płody przyjmują pozycję do porodu; mają już włoski, brwi i rzęsy oraz stale gromadzą tkankę tłuszczową pod skórą
- 36.-40. tydzień ciąży – maluszki są niemal gotowe do życia poza macicą mamy. Jeśli przyjdą na świat w tym momencie, prawdopodobnie nie będą wymagały zbyt długiej hospitalizacji, a może nawet nie trafią do inkubatorów.
Ciąża mnoga – kiedy ją widać na USG? Kiedy wiadomo, że to ciąża bliźniacza?
Ciąża mnoga, a konkretnie bliźniacza dwukosmówkowa, może być widoczna na USG już w 4. tygodniu, czyli ok. 2 tygodnie po zapłodnieniu. Tydzień później, poprzez obserwację 2 pęcherzyków żółtkowych, można zauważyć również ciąże jednokosmówkowe. Jednak 100% pewność co do ciąży wielopłodowej zyskujemy dopiero w momencie uwidocznienia zarodków z bijącymi serduszkami, czyli ok. 6 tygodnia ciąży lub później, jeśli pierwsze badanie USG ciąży bliźniaczej zostanie wykonane w innym terminie.
Poznaj listę badań w ciąży wraz z zalecanymi terminami ich wykonania.
Ciąża pojedyncza a ciąża bliźniacza – najważniejsze różnice
Pomiędzy ciążą pojedynczą a bliźniaczą możemy zaobserwować kilka istotnych różnic:
- znacznie większy rozmiar brzucha,
- szybsze przybieranie na wadze przyszłej mamy,
- zwiększone (nawet kilkukrotnie) ryzyko wystąpienia powikłań ciąży, np. niedokrwistości, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy ciężarnych, stanu przedrzucawkowego,
- spore ryzyko porodu przed terminem,
- większy odsetek porodów przez cesarskie cięcie,
- mniejsza masa urodzeniowa noworodków.
Uważa się również, że bliźnięta dojrzewają szybciej niż dzieci z ciąż pojedynczych, a środowisko w macicy w ostatnich tygodniach ciąży jest dla nich coraz mniej przyjazne.
Badania w ciąży bliźniaczej – czy ciąża mnoga jest ciążą podwyższonego ryzyka?
Każda ciąża mnoga jest ciążą wysokiego ryzyka. Co więcej, ciąża jednokosmówkowa dwuowodniowa jest ciążą bardzo wysokiego ryzyka, a ta jednokosmówkowa i jednoowodniowa – ekstremalnie wysokiego ryzyka. Z tego względu w ciążach mnogich konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań, a także częstsze wizyty kontrolne (zależnie od ilości kosmówek i owodni).
Do najczęstszych powikłań związanych z ciążą mnogą zaliczamy:
- poród przedwczesny, tj. przed 37. tygodniem ciąży,
- hipotrofię, czyli zahamowanie wzrostu jednego z płodów,
- obumarcie jednego z płodów, najczęściej we wczesnej ciąży,
- zespół przetoczenia między płodami, tzw. TTTS – niepożądany przepływ krwi od jednego dziecka do drugiego (dotyczy tylko ciąż jednokosmówkowych),
- częstsze występowanie niepowściągliwych wymiotów ciężarnych, cukrzycy ciążowej, cholestazy, stanu przedrzucawkowego, łożyska przodującego, przedwczesnego oddzielenia łożyska oraz anemii.
Poród w ciąży bliźniaczej – w którym tygodniu ciąży rodzą się bliźnięta?
Rodzaj porodu w ciąży bliźniaczej zależy od wielu czynników, m.in. kosmówkowości i owodniowości, położenia płodów oraz powikłań ciążowych. Poród w niepowikłanej ciąży:
- dwukosmówkowej dwuowodniowej planuje się pomiędzy 37. a 38. tygodniem,
- jednokosmówkowej dwuowodniowej planuje się na 36.-37. tydzień,
- jednokosmówkowej jednoowodniowej przeprowadza się przed ukończonym 34. tygodniem.
Statystyki mówią, że przed 37. tygodniem ciąży rodzi się aż 60% bliźniąt. Trojaczki przychodzą na świat najczęściej przed 34. tygodniem ciąży, a czworaczki przed 30.
Częstym rodzajem porodu w przypadku bliźniaków jest cesarskie cięcie. Poród drogami natury również jest możliwy, jednak do jego przeprowadzenia konieczny jest aparat KTG z możliwością monitorowania 2 płodów jednocześnie i kontrola USG w trakcie porodu, a przede wszystkim brak przeciwwskazań i gotowość przyszłej mamy.
Sprawdź, jak przebiega poród fizjologiczny i jakie są jego fazy.
Poród bliźniąt drogami natury, głównie jego II faza, trwa zazwyczaj dłużej. Obecnie nie ma określonych ram czasowych, w których powinno urodzić się drugie dziecko, choć optymalnie jest to poniżej 60 minut. Ciekawostką jest, że istnieje możliwość porodu naturalnego pierwszego dziecka i porodu przez cc drugiego z maluchów (np. w przypadku położenia poprzecznego drugiego płodu).
Przeczytaj także:
Źródła:
1. red. G. H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia. Tom 1, wyd. PZWL, Warszawa 2015.
2. D. Filipecka-Tyczka, Opieka nad pacjentką w ciąży wielopłodowej, www.czytelniamedyczna.pl/5669,opieka-nad-pacjentk-w-cizy-wielopodowej.html