30. tydzień ciąży – przygotowanie do narodzin: pozycja płodowa, pozycja głową w dół

W 30. tygodniu ciąży jesteś już w połowie ósmego miesiąca oraz w trzecim i ostatnim trymestrze ciąży. Twój brzuch w 30. tygodniu ciąży stale rośnie, a ze względu na obecne rozmiary płodu, w macicy robi się ciasno. Zmienia się też charakter ruchów dziecka, które stają się mniej energiczne, lecz za to mocniejsze. Dyskomfort związany z ich odczuwaniem dołącza do sporej już listy odczuwanych przez Ciebie dolegliwości w ciąży.

Fakt, że w 30. tc niemal wszystkie narządy i układy płodu są już wykształcone, nie oznacza, że rozwój dziecka w III trymestrze zwalnia. Jego ciało nadal dojrzewa, szkielet zaczyna kostnieć, rozwija się też mózg i układ nerwowy. Ruchy dziecka w 30. tygodniu ciąży stają się mniej intensywne i zaczynają przypominać przeciąganie się oraz wypychanie, a ich ilość w ciągu doby stale rośnie. Mimo sporej aktywności fizycznej maluch musi też znaleźć czas na doskonalenie wielu umiejętności, których będzie potrzebował po porodzie, m.in. połykania, ssania i oddychania.

Rozwój płuc dziecka w 30. tygodniu ciąży jest w dużej mierze zakończony. Wykształciły się w nich woreczki pęcherzykowe, w których stale produkowany jest surfaktant, czyli substancja, która zapobiega zapadnięciu się pęcherzyków płucnych po porodzie. Mimo to wcześniak w 30. tc nadal będzie wymagał wspomagania oddychania przy pomocy specjalnej aparatury. Skoro jesteśmy przy pęcherzykach – zaczną one powstawać dopiero na niedługo przed porodem, a proces ten potrwa aż do 8. lub 10. urodzin dziecka.

Przewód pokarmowy płodu w 30. tc też już jest prawie w pełni rozwinięty – wszystkie organy, których dziecko będzie potrzebowało do trawienia, pełnią już swoje funkcje. Maluch może pić płyn owodniowy, połykać go, trawić i ponownie wydalać. Jest to ważny warunek przeżycia dziecka poza macicą mamy, kiedy np. maluch przyjdzie na świat jako wcześniak w 30. tygodniu ciąży, ponieważ gwarantuje jego skuteczne odżywianie mlekiem matki. Jednak nawet w momencie narodzin w terminie jelita nie są jeszcze w pełni dojrzałe – mówi się wtedy o niedojrzałym układzie trawiennym. Szczególnie w pierwszych trzech lub czterech miesiącach życia często pojawiają się u niemowląt dolegliwości trawienne, takie jak wzdęcia i bóle brzucha. Są one jednak zazwyczaj nieszkodliwe i nie stanowią powodu do niepokoju.

Stopniowo dziecko zaokrągla się i nabiera „niemowlęcego tłuszczyku”. Dzięki temu struktura jego ciała jest bardziej zwarta, a waga dziecka w 30. tc coraz szybciej idzie w górę. Małe poduszeczki tłuszczowe stanowią rezerwę, której maluch potrzebuje po urodzeniu, aby regulować ciepłotę ciała i zapewnić sobie przetrwanie do czasu, gdy bogate w tłuszcz dojrzałe mleko matki będzie dla niego dostępne.

Pod skórą dziecka w 30. tygodniu ciąży znajdują się nie tylko poduszeczki tłuszczowe, ale także małe, rozgałęzione naczynia krwionośne, zwane kapilarami. System kapilarny zaopatruje skórę w krew i ważne składniki odżywcze. W rezultacie skóra dziecka nabiera teraz lekko różowego koloru.

Ilość płynu owodniowego zaczyna dostosowywać się do wielkości dziecka – mniej więcej do końca 30. tygodnia ciąży jego objętość zwiększa się, a w 31.-33. tygodniu zaczyna gwałtownie spadać, aby pozostawić więcej miejsca dla płodu.

W 30. tygodniu ciąży ułożenie dziecka ulega zmianie – w macicy jest coraz mniej przestrzeni i nie może się ono już wyciągnąć, dlatego przyjmuje tzw. pozycję płodową: przyciąga nóżki do ciała. Zachowuje tę pozycję jeszcze po urodzeniu. Dopiero po około trzech tygodniach zaczyna rozluźniać kończyny i wyciąga się w swoim łóżeczku. Ta pozycja z podciągniętymi nóżkami ma jeszcze jeden cel w pierwszych dniach życia – pozwala noworodkowi utrzymać ciepłotę ciała.

Z tego powodu w wielu krajach panuje zwyczaj, że noworodki są szczelnie zawijane w otulacz. Umożliwia to dziecku utrzymanie stałej temperatury ciała i naśladuje ciasnotę panującą w łonie matki. To z kolei ma uspokajający wpływ na noworodka i pomaga mu przystosować się do życia poza organizmem mamy. Najlepiej jest używać na zmianę chusty, wózka, otulacza, własnych ramion i łóżeczka. Sprawdź, czy otulacz jest wystarczająco ciepły w zimie i czy Twoje maleństwo nie potrzebuje dodatkowego ciepła.

W 30. tygodniu ciąży, a także w kolejnych tygodniach, włoski meszkowe będą stopniowo zanikać, tak że po urodzeniu dziecko będzie pokryte już tylko śladowym „puchem”. Od tego tygodnia maluch może odczuwać ból, co zostało w końcu potwierdzone przez naukowców (do niedawna temu zaprzeczano). Skłonność do posługiwania się lewą lub prawą ręką (czyli lewo- lub praworęczność) również jest już na tym etapie ustalona.

Podczas ostatniego okresowego badania ultrasonograficznego przed porodem położenie łożyska zostaje potwierdzone ponad wszelką wątpliwość. Jest to istotne dla przebiegu porodu. Jeśli łożysko jest przodujące (placenta praevia) , tzn. jest umiejscowione w okolicy ujścia wewnętrznego szyjki macicy, wyklucza to poród naturalny. Ze względu na bezpieczeństwo matki i dziecka w większości takich przypadków wykonywane jest cesarskie cięcie.

Sprawdź: Poród naturalny czy przez cesarskie cięcie?

Większość dzieci podczas USG w 30. tygodniu ciąży przyjmuje już pozycję głową w dół i pozostaje w niej aż do porodu. Pozostałe maluchy mają jeszcze dość dużo czasu, a więc i spore szanse na obrót.

W 30. tygodniu z pewnością będziesz chciała złagodzić bóle pleców i nóg lub im zapobiec. Coraz trudniej jest Ci się poruszać, wchodzenie po schodach skutkuje zadyszką. Twoje płuca, podobnie jak wszystkie narządy w jamie brzusznej i klatce piersiowej, są przemieszczane i nieco uciśnięte przez rosnącą macicę i spory brzuch w 30. tygodniu ciąży. Jest on również dodatkowym ciężarem, który musisz teraz dźwigać, co z kolei powoduje szybszą utratę tchu. Lepiej więc zwolnij tempo - ciąża to dla organizmu kobiety niemal sport wyczynowy, który wymaga od niej maksymalnej wydajności.

Dodatkowym utrudnieniem dla ciężarnych są skurcze w 30. tygodniu ciąży. Niebolesne, krótkotrwałe twardnienia brzucha (skurcze Braxtona-Hicksa) oraz nieprzyjemne nocne skurcze łydek sprawiają, że coraz bardziej odczuwasz już trudy ciąży.

Sprawdź, czym są skurcze Braxtona-Hicksa i czy są powodem do niepokoju.

Niektóre przyszłe mamy czują napięcie i niepewność przed nadchodzącym badaniem ultrasonograficznym w III trymestrze. Często ich niepokój mija, kiedy podczas USG 3D w 30. tygodniu ciąży zobaczą buzię swojego dziecka, a lekarz potwierdzi, że maluch jest zdrowy i rozwija się prawidłowo. Niekiedy jednak wynik badania jest powodem kolejnych trosk: za wysoka lub za niska waga dziecka w 30. tygodniu ciąży sprawia, że wiele ciężarnych zaczyna tworzyć czarne scenariusze. Jeśli jesteś jedną z nich, w pierwszej kolejności porozmawiaj ze swoim lekarzem – być może niska waga dziecka w 30. tygodniu ciąży nadal mieści się w normie, a odchylenie wynika z jego indywidualnych uwarunkowań.

Najczęstsze objawy i dolegliwości w 30. tygodniu ciąży

• Swędzenie i rozstępy

Coraz szybciej rosnący brzuch w 30. tygodniu ciąży może sprawić, że poczujesz nieprzyjemne swędzenie spowodowane napięciem skóry. Dlatego należy codziennie nakładać krem, balsam lub oliwkę dla niemowląt na wszystkie obszary skóry, które są szczególnie narażone na rozciąganie w czasie ciąży. Doświadczenia dermatologów i kobiet, które już są matkami, wykazały, że jest to najlepszy sposób zapobiegania rozstępom. Są one wtedy mniej wyraźne i nie tak rozległe. Rozstępy, które są niezbyt głębokie, znikają dość szybko po porodzie i nie pozostawiają nieestetycznych blizn. To ważna wiadomość również dla mam spodziewających się więcej niż 1 dziecka – brzuch w 30. tygodniu ciąży bliźniaczej bywa bardzo duży i stale rośnie, a wraz z nim wzrasta też ryzyko powstania rozstępów.

Regularne wcieranie kremów nie jest jednak pewnym sposobem zapobiegania rozstępom. Ich pojawienie się zależy również od rodzaju skóry i predyspozycji genetycznych.

Dowiedz się, jak pielęgnować i masować skórę w ciąży, by zapobiegać rozstępom.

• Zwiększony porost włosów na brzuchu

W ciągu ostatnich kilku tygodni prawdopodobnie zauważyłaś wiele zmian na swoim ciele. Oprócz ciemniejszego zabarwienia otoczek sutkowych i pojawienia się ciemnej linii biegnącej od pępka do kości łonowej u niektórych kobiet występują także inne objawy. W okolicach 30. tygodnia ciąży, a niekiedy też wcześniej, na brzuchu może zacząć rosnąć owłosienie, co jestzwiązane z wydzielaniem hormonów. Przyjmuje się, że u kobiet, które spodziewają się chłopca, zdarza się to częściej i z większym natężeniem. Testosteron – męski hormon płciowy produkowany przez organizm małego chłopca w łonie matki – powoduje intensywniejszy wzrost włosów. Inna teoria głosi, że rozwijający się płód potrzebuje dodatkowej ochrony, co wywołuje pojawienie się owłosienia właśnie na brzuchu. Żadna z tych hipotez nie została jednak potwierdzona naukowo.

• Zadbaj o zdrowy rozwój swojego dziecka, dostarczając mu odpowiednią ilość wapnia z pożywieniem. Najlepszym źródłem wapnia jest mleko i produkty mleczne (takie jak jogurty i sery). Zielone warzywa, takie jak brokuły, jarmuż, koper włoski i rukola, są również ważnym źródłem wapnia. Warto pić także wodę mineralną bogatą w wapń i jeść orzechy. Jeśli wcześniej nie spożywałaś tych produktów, to koniecznie włącz je do swojej diety od 30. tygodnia ciąży.

• Poproś położną, aby pokazała Ci ćwiczenia oddechowe. Pomogą Ci one w sytuacjach, w których pojawiają się skurcze Braxtona-Hicksa, a w następnych tygodniach też skurcze przepowiadające. Dodatkowo umiejętność prawidłowego oddychania ułatwi Ci później poród, przynosząc działanie przeciwbólowe i rozluźniające.

• Postaraj się nauczyć rozpoznawać przyczynę bólu brzucha w ciąży. Odczucia towarzyszące rozciąganiu więzadeł przez rosnącą macicę i skurczom Braxtona-Hicksa są zupełnie inne i nie powinny wiązać się ze znacznym dyskomfortem. Intensywność bólu towarzyszącego skurczom porodowym będzie już znacznie wyższa.

• Nie zapominaj o zdrowym odżywianiu, które dostarczy Tobie i dziecku odpowiedniej ilości składników odżywczych i zapobiegnie nadmiernemu przyrostowi masy. Twoja waga w 30. tygodniu ciąży jest już o nawet 10 kg wyższa niż przed poczęciem – staraj się kontrolować ją i utrzymywać w przyjętych normach, by nadmiernie nie obciążać nóg i stóp w ostatnich tygodniach.

Sprawdź, czy Twoja waga jest prawidłowa. Dowiesz się, ile powinnaś przytyć w ciąży.

• Zapytaj lekarza, czy powinnaś już liczyć ruchy dziecka. To prosta i skuteczna metoda oceny stanu maluszka. Zarówno szarpane i intensywne, jak i słabe ruchy dziecka w 30. tygodniu ciąży mogą być niepokojącym sygnałem.

Sprawdź: Liczenie ruchów dziecka w ciąży – po co i jak to robić?

Lekarz wykorzystuje badanie USG do określenia położenia łożyska w macicy. Jeżeli w 30. tygodniu ciąży łożysko zostanie określone jako przodujące (placenta praevia), należy spodziewać się porodu przez cesarskie cięcie.

Mimo że technika chirurgiczna cięcia cesarskiego rozwinęła się w ostatnich latach, powinna być stosowana jedynie w wyjątkowych przypadkach.

Podczas operacji, która trwa około 40 minut, dziecko przychodzi na świat dzięki nacięciu powłok brzusznych i macicy. Wymaga to znieczulenia matki (zwykle wykonuje się znieczulenie podpajęczynówkowe lub zewnątrzoponowe). Środek znieczulający jest tak dobrany, aby nie zaszkodził dziecku.

Jeżeli łożysko jest w takim położeniu, że blokuje ujście wewnętrzne szyjki macicy, zaleca się wykonanie cesarskiego cięcia. W przypadku stwierdzenia konieczności porodu przez cesarskie cięcie powinnaś odbyć kompleksową konsultację i uzyskać szczegółowe odpowiedzi na swoje pytania.

Informacje o autorce:

Juliane Jacke-Gerlitz jest dyplomowaną pielęgniarką. Od ponad dziesięciu lat zajmuje się poradnictwem w zakresie macierzyństwa i karmienia piersią. Obecnie pracuje jako autorka tekstów medycznych i psycholog. Juliane Jacke-Gerlitz jest mężatką od 22 lat, matką ośmiorga dzieci i mieszka z rodziną w Halle w Niemczech.