Dla wielu przyszłych matek drugi trymestr ciąży jest najlepszym czasem: nie doświadczają już takich objawów, jak mdłości czy problemy z krążeniem. Jednocześnie brzuch jest jeszcze na tyle mały, że praktycznie nie wpływa na mobilność. Dziecko również rozwija się wspaniale: pod koniec drugiego trymestru płód otwiera oczy, reaguje na dźwięki z zewnątrz, a jego skóra staje się powoli coraz gładsza dzięki odkładaniu się tkanki tłuszczowej.

Z definicji czas pomiędzy 14. a 27. tygodniem ciąży nazywany jest drugim trymestrem. Niektóre kalkulatory ciąży podają, że drugi trymestr kończy się po 25. tygodniu ciąży, położnicy natomiast zwykle liczą ten etap do ukończonego 27. tygodnia. Różnica jest spowodowana obliczaniem wieku ciąży na podstawie pierwszego dnia ostatniej miesiączki lub szacowanego dnia poczęcia.

Wraz z początkiem drugiego trymestru, czyli od 14. tygodnia ciąży, kończy się najbardziej newralgiczna faza, a ryzyko poronienia znacznie się zmniejsza. Około 18.-20. tygodnia ciąży ruchy dziecka staną się tak silne, że będziesz mogła je poczuć.

Rozwój dziecka w drugim trymestrze robi wrażenie na wielu rodzicach: w 27. tygodniu ciąży płód jest już w pełni rozwiniętym dzieckiem mierzącym 35 centymetrów długości i ważącym od 750 do 900 gramów.

Dziecko w brzuchu mamy nie tylko rośnie – trenuje również oddychanie, uczy się używać swoich mięśni, zaczyna widzieć i słyszeć. Drugi trymestr to idealny czas, aby zharmonizować dziecko z Twoim własnym gustem muzycznym.

14–18. tydzień ciąży: na początku drugiego trymestru ciąży dzieci rosną już w indywidualnym tempie – jedne szybciej, inne wolniej. Rodzice i ginekolodzy mogą zobaczyć na USG w II trymestrze, jak płód ssie kciuk – w ten sposób dziecko ćwiczy mięśnie szczęki i jamy ustnej. Połyka również płyn owodniowy, aby przygotować żołądek i układ trawienny do karmienia piersią. Wszystko, co wchodzi, musi też wyjść: połknięty płyn owodniowy pobudza nerki do pracy, jest filtrowany i wydalany. Dziecko w II trymestrze zaczyna również chwytać i gimnastykować się. Ponadto trenuje oddychanie. Oczywiście płód w łonie matki jeszcze nie oddycha, ale ruchy stymulują rozwój płuc. W ten sposób Twoje dziecko przygotowuje się do życia poza Twoim organizmem. Szkielet twardnieje, można odróżnić genitalia, widoczna staje się także mimika twarzy. Pod koniec 18. tygodnia ciąży płód mierzy ok. 14 cm i waży ok. 140 g. Na jego główce pojawiają się włoski i brwi.

19–22. tydzień ciąży: w połowie II trymestru ciąży płeć dziecka jest często wyraźnie rozpoznawalna w badaniu ultrasonograficznym. Bicie serca płodu można usłyszeć za pomocą detektora tętna płodu. Płód stale przybiera na wadze: magazynuje tłuszcz, który pomaga mu regulować temperaturę ciała. Wraz z przyrostem masy ciała zmieniają się również jego proporcje. Od 19. tygodnia ciąży na całym ciele płodu wyrastają tzw. włosy lanugo (meszek płodowy). Jest to delikatna warstwa owłosienia, która chroni płód przed zimnem. Na jej powierzchni znajduje się naturalna maź produkowana przez organizm, która ma za zadanie ochraniać skórę dziecka i będzie pomocnym środkiem nawilżającym podczas porodu. Rozwija się słuch, dotyk, wzrok i smak. Ruchy płodu stają się mocniejsze i bardziej skoordynowane z uwagi na tworzące się połączenia nerwowe między mięśniami a mózgiem oraz kostniejące chrząstki. Matki, które rodzą po raz pierwszy, mogą wyraźnie odczuwać ruchy dziecka już od 20. tygodnia ciąży. W 22. tygodniu ciąży maluch waży już pół kilo.

23–27. tydzień ciąży: po 22. tygodniu ciąży wyostrzają się zmysły płodu: maluch widzi wyraźne światło, słyszy przytłumione głosy rodziców i czuje smak wód płodowych. U dziecka rozwijają się fazy snu i czuwania. W 23. tygodniu ciąży dziecko ma sporo luźnej skóry, pod którą wyraźnie widać kości i narządy wewnętrzne. Taki stan rzeczy szybko się zmienia – maluch gromadzi tłuszcz podskórny, który zmniejsza przejrzystość skóry. Od 23. tygodnia ciąży zaczyna ono szybciej przybierać na wadze magazynując podskórną tkankę tłuszczową, a w 25. tygodniu ciąży wykształca pęcherzyki płucne niezbędne do oddychania. Pod koniec drugiego trymestru ciąży twarz i wszystkie narządy płodu są w pełni ukształtowane. Płód otwiera oczy i nozdrza. Może reagować na światło. Ma też więcej kubków smakowych niż w momencie narodzin, dlatego połykając wody płodowe zmieniające się w zależności od diety mamy, może poznawać nowe smaki. Dziecko już tylko rośnie i przybiera na wadze, by pod koniec 27. tygodnia ciąży osiągnąć wagę ponad 1000 g.

Większość matek zgadza się, że drugi trymestr jest najprzyjemniejszą częścią ciąży. W tym czasie ustępują nieprzyjemne objawy, takie jak mdłości, problemy z krążeniem czy ciągłe zmęczenie. Brzuch rośnie, ale nie jest jeszcze tak duży, aby przeszkadzał Ci w codziennym życiu. Drugi trymestr to idealny moment na ostatnie wakacje lub po prostu cieszenie się ciążą bez ograniczeń.

Nieliczne dolegliwości, które nękają kobiety w drugim trymestrze, to:

• skurcze łydek z powodu zwiększonego zapotrzebowania na magnez,

• obrzęki nóg,

• zaparcia,

• zgaga,

• bóle wzrostowe spowodowane rozciągnięciem więzadeł macicznych,

• roztargnienie, trudności ze skupieniem uwagi,

• bóle głowy,

• bóle kręgosłupa.

Ciało matki jest już w pełni przystosowane do ciąży. Organizm musi przetransportować przez naczynia krwionośne około 1,5 litra krwi więcej. Z tego powodu puls kobiet w ciąży w drugim trymestrze wzrasta o około 5 do 10 uderzeń na minutę.

Od 13. tygodnia ciąży brzuch stale rośnie. Ponieważ brzuch i dziecko nie rosną w sposób zsynchronizowany, niektóre kobiety doświadczają silnych bólów wzrostowych, kiedy macica się powiększa. W tym czasie u wielu ciężarnych pojawiają się pierwsze rozstępy, ponieważ tkanka łączna nie radzi sobie z napięciem. Około 18–19. tygodnia ciąży macica osiąga wielkość melona. Sięga prawie do pępka – nie da się już ukryć pięknego brzuszka.

Wraz z brzuchem rosną również piersi: stają się pełniejsze, ponieważ organizm przygotowuje się do karmienia dziecka piersią. Wiele kobiet w ciąży zgłasza zwiększoną wrażliwość biustu na dotyk. Od 16. tygodnia z brodawek sutkowych może wydobywać się tzw. siara. Jest to żółtawy płyn, który zawiera ponad 250 cennych składników odżywczych. Po urodzeniu siara dostarcza dziecku wszystkiego, czego ono potrzebuje, aż do momentu pojawienia się mleka przejściowego, a następnie dojrzałego.

W 19. tygodniu ciąży wiele kobiet zauważa, że stan ich skóry i włosów znacząco się poprawił: hormony sprawiają, że skóra staje się wyjątkowo gładka i elastyczna, zaś włosy – jedwabiste i błyszczące. Często słyszy się wręcz o tak zwanym „ciążowym blasku”. W tym czasie większość przyszłych matek wręcz tryska energią.

Mimo całej tej energii nie możesz zapominać, że Twoje ciało pracuje na pełnych obrotach. Jeśli więc masz ochotę odpoczywać, nie odmawiaj sobie tego. Jeśli tylko czujesz, że coś jest dla Ciebie dobre, teraz jest najlepszy czas, aby to robić!

Wraz z rosnącym brzuchem mogą nasilać się bóle pleców, ponieważ organizm nie jest przyzwyczajony do dodatkowego ciężaru. Delikatne ćwiczenia, ciepłe kąpiele i regularny odpoczynek powinny pomóc. Możesz również zauważyć, że masz tendencję do zapominania. Nie jest to powód do niepokoju – po raz kolejny winne są hormony ciążowe. Nie wstydź się tego i spokojnie notuj ważne rzeczy, żeby o nich nie zapomnieć. Twoje ciało jest w tym momencie bardzo zajęte, więc łatwo zgubić listę zakupów.

Zobacz więcej o ćwiczeniach w ciąży

Ryzyko poronienia w drugim trymestrze jest znacznie mniejsze niż w pierwszych tygodniach ciąży. Objawy poronienia w drugim trymestrze są jednak identyczne. Zaliczamy do nich krwawienie, plamienie, silny ból brzucha i skurcze macicy. Poronienie w drugim trymestrze, które miało miejsce po 22. tygodniu ciąży nazywamy już porodem przedwczesnym.

Jednak nie każde kłucie w podbrzuszu i ból w dole brzucha w 2 trymestrze ciąży oznacza, że z dzieckiem dzieje się coś złego – niekiedy wynikają one z fizjologicznych zmian anatomicznych. Zawsze jednak upławy i ból podbrzusza w 2 trymestrze ciąży należy skonsultować z lekarzem.

Matka i dziecko są teraz połączeni pępowiną i wspólnie korzystają z witamin, minerałów i innych ważnych substancji dostarczanych przez mamę z pożywieniem. Jest to zauważalne w bilansie składników odżywczych matki: jej zapotrzebowanie znacząco wzrasta, a nieuzupełnione niedobory mogą manifestować się w postaci różnych dolegliwości i niezadowalających wyników badań. Niezwykle ważna jest zdrowa i odpowiednio zbilansowana dieta, ale nawet ona nie jest w stanie dostarczyć przyszłej mamie wszystkich niezbędnych składników w odpowiednich ilościach.

Z tego względu eksperci rekomendują przyjmowanie następujących minerałów i witamin w II trymestrze ciąży:

• DHA – 200 mg dziennie przez całą ciążę

• witamina D – 1500-2000 IU dziennie podczas ciąży i laktacji

• jod – u kobiet bez chorób tarczycy; w pozostałych przypadkach decyduje lekarz

• kwas foliowy – 0,6-0,8 mg witaminy B9 w 2. trymestrze.

Zobacz więcej na temat kwasu foliowego i folianów w czasie ciąży

Jakie inne suplementy diety w II trymestrze ciąży mogą być niezbędne?

Nocne skurcze w łydkach mogą wskazywać na zwiększone zapotrzebowanie na magnez. W takich przypadkach położne i ginekolodzy zalecają stosowanie w 2 trymestrze suplementów diety, aby zapewnić odpowiednią dzienną podaż magnezu.

Objawy niedokrwistości, np. bladość, zmęczenie, niska ferrytyna i hemoglobina zazwyczaj wymagają włączenia w 2 trymestrze ciąży suplementów żelaza.

U ciężarnych na diecie wegańskiej najczęściej konieczne jest wprowadzenie preparatów zawierających większe dawki DHA i witaminę B12, a niekiedy też wapń i cynk.

Pamiętaj, że dokładne dawkowanie i rodzaj przyjmowanych suplementów w 2. trymestrze ciąży ustala lekarz na podstawie zebranego wywiadu i wykonanych badań.

Dieta w 2 trymestrze ciąży powinna dostarczać ok. 360 kcal więcej niż dotychczas i składać się z 3 głównych posiłków i 2 przekąsek. W 2 trymestrze ciąży należy jeść co 3-4 godziny unikając zbyt dużych porcji i dbając o odpowiedni przyrost wagi.

Co jeść w 2 trymestrze ciąży? Dieta i codzienny jadłospis w 2 trymestrze ciąży powinny uwzględniać zwiększone zapotrzebowanie na białko, wapń oraz żelazo. Warto w ciągu dnia spożywać:

• 3 porcje produktów mlecznych

• 1-2 porcje mięsa, ryb lub jaj

• 1-2 porcje zdrowych tłuszczów roślinnych

• 5 porcji zbóż

• 4 porcje owoców

• 5 porcji warzyw.

Aby zwiększyć przyswajanie żelaza, należy spożywać je razem ze źródłami witaminy C, np. popijając posiłek sokiem.

Badanie prenatalne w 2 trymestrze ciąży nazywamy USG połówkowymlub USG II trymestru.

Kiedy wykonuje się badanie połówkowe? USG II trymestru przeprowadza się między 18. a 22. tygodniem ciąży. USG połówkowe wykonane w 19. tygodniu ciąży jest tak samo dokładne, jak to przeprowadzone pod koniec 22. tygodnia. Ważne jest jednak, by zmieścić się z badaniem 2 trymestru w podanym zakresie czasowym – tylko dla tego przedziału istnieją szczegółowe normy umożliwiające precyzyjną ocenę dziecka.

Celem USG prenatalnego 2 trymestru jest ocena narządów dziecka pod kątem występowania wad wrodzonych, określenie masy jego ciała oraz ustalenie wieku ciążowego. W tym celu podczas prenatalnego badania połówkowego lekarz wykona szereg pomiarów, np. obwodu główki, brzuszka, długości kości udowej.

Kiedy lekarz wykonuje USG połówkowe, warto zapytać o możliwość przeprowadzenia też badania w 3D. USG w okolicach 20 tygodnia ciąży wykonane w technologii 3D umożliwia zobaczenie buzi dziecka!

Drugi trymestr to idealny czas na przygotowanie do narodzin dziecka, ale także na relaksujące zajęcia dla dwojga przed pojawieniem się nowego członka rodziny. Aby pomóc Ci jak najlepiej wykorzystać drugi trymestr ciąży, przygotowaliśmy dla Ciebie kilka wskazówek.

• Postaw na wygodne ubrania – jak ubierać się w II trymestrze ciąży?

Nie musisz ukrywać swojego brzuszka ani nosić starych dżinsów. Ciesz się możliwością noszenia spodni z wygodnym elastycznym pasem w talii. Teraz jest czas, aby kupić ubrania, które zostały zaprojektowane specjalnie dla kobiet w ciąży.

• Zainwestuj w nowe biustonosze – zadbaj o piersi w ciąży

W miarę jak biust staje się pełniejszy wraz z postępem ciąży, może okazać się konieczne zainwestowanie w nową bieliznę. Rosnący brzuch często sprawia, że biustonosze z fiszbinami stają się niewygodne. Jednocześnie dobrze dopasowany biustonosz zapewnia wsparcie dla biustu i może zmniejszyć odczucie nieprzyjemnego rozciągania. Staniki z elastycznym paskiem pod biustem wyglądają szykownie i jednocześnie dobrze Ci służą.

• Zadbaj o napiętą skórę – uważaj na rozstępy w drugim trymestrze ciąży

Drugi trymestr to idealny czas na pielęgnację brzuszka za pomocą kremów lub olejku ciążowego. Regularne wcieranie tych kosmetyków utrzymuje skórę w stanie elastyczności. Dodatkowo ten rytuał to czas tylko dla Ciebie i Twojego dziecka. Jeśli wprowadzisz do niego drugiego rodzica, pozytywnie wpłynie to na Waszą więź z maleństwem.

• Ruszaj się – zadbaj o ruch i ćwiczenia w drugim trymestrze ciąży

Pływanie, joga ciążowa lub gimnastyka a także spokojne spacery – w zależności od osobistych preferencji – mogą pomóc w złagodzeniu bólu pleców. Regularny ruch poprawi także Twoje krążenie, co zmniejszy uczucie zmęczenia i utrzyma mózg w gotowości do działania.

• Weź urlop! Korzystaj z walorów „złotego trymestru” ciąży!

Możesz wykorzystać energię w drugim trymestrze w najpiękniejszy sposób, jaki można sobie wyobrazić: wybrać się na romantyczne wakacje! Ostatni wyjazd we dwoje przed rozpoczęciem wielkiej rodzinnej przygody daje siłę i wyjątkowe poczucie więzi.

• Co pomaga na zgagę w drugim trymestrze ciąży?

Powiększająca się macica często wywiera nacisk na żołądek i powoduje nieprzyjemne uczucie pieczenia w żołądku i przełyku. Zdrowa dieta podczas ciąży jest kluczowa, ale teraz dostosowanie pór posiłków może również pomóc. Jedz kilka małych posiłków w ciągu dnia zamiast mniejszej liczby dużych. Nieprzejadanie się minimalizuje ryzyko wystąpienia zgagi.

Pomocne może być też unikanie fast foodów i mocno przyprawionych potraw. Jeśli jednak Twój organizm domaga się czegoś tłustego, sięgnij po kilka migdałów na deser. Dobrze przeżute stanowią domowy środek na zgagę i dostarczają ważnych składników odżywczych.

• Jak zapobiec skurczom łydek w drugim trymestrze?

Przyjmuje się, że zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze podczas ciąży prowadzi do niedoboru magnezu. Nocne skurcze łydek są więc częstym problemem ciężarnych kobiet.

Głównym środkiem zaradczym jest zrównoważona dieta. Zielone warzywa, produkty pełnoziarniste i banany są niezawodnym źródłem magnezu. Jeśli skurcze nadal występują regularnie, możesz poprosić swoją położną lub ginekologa o suplement magnezu.

• Kiedy należy zgłosić się na zajęcia przedporodowe?

Idealny czas na rozpoczęcie zajęć przedporodowych w szkole rodzenia to okres pomiędzy 28. a 30. tygodniem ciąży. Niemniej jednak nie zaszkodzi zasięgnąć informacji o kursach w Twojej okolicy już teraz. W przypadku wielu kursów wolne miejsca szybko się zapełniają, więc skorzystaj z okazji i zapisz się z odpowiednim wyprzedzeniem.

Jeśli chcesz rodzić w domu lub na porodówce, drugi trymestr to dobry czas na zapoznanie się z przygotowaniami i wymaganiami.

• Ile kilogramów może przytyć matka w drugim trymestrze ciąży?

Przyrost wagi matki jest dość indywidualny i zależy od warunków osobistych. W drugim trymestrze ciąży kobiety przybierają średnio od 6 do 8 kilogramów. Jednak zdrowie matki i dziecka powinno być zawsze priorytetem, bez względu na to, ile kilogramów na plusie odnotujesz.

• Czy zaparcia lub wzdęcia są normalne podczas drugiego trymestru ciąży?

Wiele kobiet doświadcza problemów trawiennych nie tylko w pierwszym, ale również w drugim trymestrze. Istnieją dwie przyczyny zaparć i wzdęć. Po pierwsze, spowolniona aktywność jelit ma podłoże hormonalne. Progesteron, który zapewnia optymalne przygotowanie macicy do ciąży, rozluźnia również inne mięśnie. Zmniejsza to między innymi aktywność jelit. Po drugie, powiększająca się macica coraz bardziej uciska na jelita, ograniczając przestrzeń dla ruchu. Prowadzi to także do spowolnienia czynności jelit. Zaparcia i wzdęcia są więc nieprzyjemnym, ale całkowicie normalnym skutkiem ubocznym ciąży.

Informacje o autorce:

Celsy Dehnert jest niezależną dziennikarką i copywriterką. Jako matka dwójki dzieci urodzonych w odstępie 18 miesięcy dobrze wie, jakie pytania i wątpliwości mogą pojawić się w czasie ciąży.

Konsultacja merytoryczna i redakcja: Birgit Laue, położna i edukatorka medyczna, specjalistka PR, autorka